IX Zwyczajne Zgromadzenie Ogólne Synodu Biskupów
poświęcone życiu konsekrowanemu oraz jego misji w Kościele i świecie
«AT THE END OF THE SYNOD». ORĘDZIE OJCÓW SYNODU DO LUDU BOŻEGO
Rzym, 27 października 1994 r.
I. Radość i dziękczynienie
Gdy dobiegają końca obrady Synodu, my, Ojcowie Synodalni i przedstawiciele wspólnot życia konsekrowanego, zjednoczeni z Następcą Piotra, pełni radości zwracamy się do całego Ludu Bożego i do wszystkich ludzi dobrej woli, aby dać świadectwo o dobrej nowinie, jaką jest życie poświęcone Bogu przez profesję rad ewangelicznych. Radujemy się z obecności na Synodzie przedstawicieli życia konsekrowanego z niekatolickich Kościołów chrześcijańskich. W szczególny sposób zwracamy się do ponad miliona kobiet i mężczyzn, którzy tworzą wielką rodzinę osób konsekrowanych i członków stowarzyszeń życia apostolskiego.
Przez cały miesiąc prosiliśmy Ducha Świętego o światło; uczyniliśmy przedmiotem naszej modlitwy, refleksji i dialogu życie konsekrowane i jego rolę w Kościele i we współczesnym świecie w świetle Bożego zamysłu. Z jednej strony sami doświadczamy radości i nadziei, trosk i problemów życia konsekrowanego, a z drugiej poszukujemy dróg przyjścia mu z pomocą czego wyrazem są propozycje, jakie przedstawiamy Ojcu Świętemu.
Przede wszystkim dziękujemy Bogu za wielki dar życia konsekrowanego w Kościele. Dziękujemy także wszystkim członkom wspólnot życia konsekrowanego za ich świadectwo życia według rad ewangelicznych. Serdeczne pozdrowienie kierujemy do was, idących za Chrystusem drogą życia kontemplacyjnego, które bardzo wysoko cenimy. Z pozdrowieniem zwracamy się także do was, którzy podążacie śladami Chrystusa w różnych formach życia czynnego.
Pragniemy w szczególny sposób podziękować konsekrowanym kobietom. Ich całkowite ofiarowanie się Chrystusowi, ich życie poświęcone adoracji i modlitwie wstawienniczej za świat jest świadectwem świętości Kościoła. Ich posługa wobec Ludu Bożego i całego społeczeństwa w różnych dziedzinach ewangelizacji – w duszpasterstwie, oświacie, opiece nad chorymi, ubogimi i opuszczonymi – objawia macierzyńskie oblicze Kościoła.
Kobiety konsekrowane powinny w większym stopniu uczestniczyć, kiedy wymaga tego sytuacja, w konsultowaniu i wypracowywaniu decyzji w Kościele. Ich udział w Synodzie znacznie wzbogacił refleksję nad życiem konsekrowanym, zwłaszcza nad godnością kobiety i jej udziałem w misji Kościoła.
Słowa szczególnie serdeczne kierujemy do starszych i chorych członków instytutów życia konsekrowanego. W ciągu dziesięcioleci aktywnej posługi daliście z siebie bardzo wiele, ale także teraz, gdy dźwigacie ciężar wieku i cierpienia, wasze życie jest pełnowartościową formą apostolatu.
Dziękujemy osobom konsekrowanym w sile wieku, które wytrwale prowadzą swoje dzieło. Wielu z was ma dziś do dyspozycji niewiele środków i mniej sił niż kiedyś. Nie pozwólcie, by pochłonęła was zewnętrzna działalność; nie zapominajcie, że ludzkie działanie musi mieć źródło w modlitwie i w ścisłej więzi z Bogiem.
Słowa podziękowania kierujemy do młodych, którzy pośród rozterek naszej epoki odnaleźli Jezusa Chrystusa, a dzięki Niemu także odwagę, by podjąć decyzję o pójściu drogą rad ewangelicznych. Życzymy im gorliwości i wytrwałości, także w chwilach zniechęcenia i zwątpienia.
Szczególnie serdeczne słowa wdzięczności należą się tym braciom i siostrom konsekrowanym, którzy w latach prześladowania wiary, wczoraj i dzisiaj, pozostali wierni swemu powołaniu. Z podziwem wspominamy braci i siostry, którzy przelali krew dla Królestwa Bożego.
II. Wielość form życia konsekrowanego
W trakcie Synodu rozpatrywaliśmy życie konsekrowane jako bardzo cenne świadectwo duchowej żywotności Kościoła, na które składa się wspaniała i fascynująca różnorodność form, ofiarny udział w niezliczonych dziełach miłosierdzia i nadprzyrodzone piękno płynące z darów Ducha Świętego. Dzięki temu świadectwu Kościół jawi się „jako Oblubienica gotowa na przyjęcie Oblubieńca, poprzez niego zaś objawia się wieloraka mądrość Boga”.
W toku debaty synodalnej zwrócono uwagę na ważne rozróżnienie między „życiem konsekrowanym” jako takim, postrzeganym w jego wymiarze teologicznym, a „formami instytucjonalnymi”, jakie życie to przyjęło w toku kolejnych stuleci. Życie konsekrowane jako takie jest niezmienne i nigdy nie może go zabraknąć w Kościele; natomiast formy instytucjonalne mogą mieć zmienny charakter i żadna z nich nie jest wieczna.
W ciągu stuleci istniała i nadal istnieje wielość zakonów, zgromadzeń, instytutów, stowarzyszeń i innych grup oraz nowych form życia konsekrowanego, z których każda odznacza się własną fizjonomią. Gdybyśmy chcieli wymienić zgromadzenia męskie i żeńskie, naliczylibyśmy ich kilka tysięcy.
Każda forma życia konsekrowanego ma własny styl życia i apostolatu, którego elementy mogą być skrajne odmienne: pustynia i miasto, kontemplacyjna klauzura i wysunięte placówki apostolstwa, ucieczka od świata i zanurzenie się w kulturach, milczące nasłuchiwanie i twórcze wykorzystanie środków przekazu, stabilność życia klasztornego i ruchliwość pracy misyjnej.
Jeżeli Kościół jest „sakramentem” zbawienia, znaczy to, że różne formy życia konsekrowanego objawiają w sposób konkretny i widzialny niewyczerpane bogactwo jego sakramentalności i w ten sposób ukazują wiernym i światu, że wszystkie ludzkie potrzeby są bliskie Sercu Chrystusa. Każda forma życia konsekrowanego jest dla świata widzialnym „znakiem” tajemnicy zbawienia.
Musimy nauczyć się patrzeć na różne formy życia konsekrowanego, tak aby w każdej z nich dostrzegać sakramentalność Kościoła: każda z nich bowiem ukazuje w sposób bardziej wyrazisty niż inne jakiś szczególny aspekt zbawczej Miłości.
III. Nieodzowność życia konsekrowanego w Kościele
We współczesnym świecie Kościół jest znakiem nadziei i teologalnej komunii wszystkich swoich członków. Każdy ochrzczony jest powołany do pójścia za Chrystusem, który umarł i zmartwychwstał, i do współtworzenia mocą Ducha Świętego rodziny dzieci Bożych, czyli Kościoła. W tym Kościele-komunii dary i charyzmaty przynoszą owoce dla wszystkich.
Aby Kościół mógł być wyrazistym znakiem zwycięskiej łaski, Jezus powołał niektórych, by poszli za Nim w sposób szczególnie radykalny. Pragną oni głębiej doświadczać tajemnic Odkupiciela i coraz bardziej upodabniać się do Nauczyciela. W ten sposób stają się dla swoich braci bodźcem i pomocą do naśladowania Chrystusa ukrzyżowanego.
Ci, którzy wybierają życie konsekrowane, próbują odpowiedzieć na szczególne powołanie Ojca Przedwiecznego. Zostają „przyciągnięci” przez Chrystusa i pragną być głębiej z Nim związani przez śluby lub inne święte więzy. Poprzez dziewictwo i celibat przeżywany z bezinteresowną miłością ukazują że Chrystus, którego miłują ponad wszystko, jest odwiecznym Oblubieńcem Kościoła i tym samym także celem i sensem wszelkiego prawdziwego przywiązania i miłości. Przez dobrowolnie wybrane ubóstwo nie tylko dają świadectwo solidarności z ubogimi i pozbawionymi wszelkich środków, ale przede wszystkim głoszą Boga jako dobro absolutne, które jest ich jedynym bogactwem. Przez posłuszeństwo ukazują że należą do Jezusa Chrystusa i że bez reszty poświęcili swoje życie budowie Królestwa Bożego. W ten sposób zachęcają także swoich braci do udziału – przez miłość i służbę – w wolności, która jest owocem Chrystusa zmartwychwstałego.
Zwiastują też – przede wszystkim swoim braciom w wierze, ale także całemu światu – że przez krzyż i zmartwychwstanie Chrystusa został już ustanowiony nowy porządek łaski. Ofiarowując swoje życie bez reszty Bogu, a poprzez Boga wszystkim stworzeniom, jeszcze dobitniej potwierdzają niezawodność nadziei Kościoła na przyszłe szczęście. Jednocześnie są dla świata, zniewolonego przez tak wiele fałszywych obietnic, znakiem Królestwa Chrystusa, który jest miłością pokojem, przebaczeniem i radością. Drogą wiodącą do tej radości, szczęścia i pewności zmartwychwstania jest droga Chrystusowego Krzyża.
Wyrazem głębokiego przywiązania i uniwersalnej miłości, jaką konsekrowani powinni darzyć Kościół, jest realizacja w dziejach zasady sentire cum Ecclesia – i to w ścisłej jedności z Namiestnikiem Chrystusa i z wszystkimi następcami Kolegium Apostolskiego, którzy zjednoczeni z Papieżem przewodzą w miłości różnym Kościołom partykularnym.
IV. Konsekracja i misja
Jezus Chrystus jest pierwszym Konsekrowanym i pierwszym Posłanym. Każdy chrześcijanin został konsekrowany Bogu przez chrzest i bierzmowanie i stał się świątynią Ducha Świętego. Przez profesję rad ewangelicznych ta konsekracja zakorzeniona w chrzcie i bierzmowaniu zyskuje szczególną moc. Staje się głębszym uczestnictwem w paschalnej tajemnicy Chrystusa-w Jego zbawczej męce, śmierci i zmartwychwstaniu.
Osoba konsekrowana otrzymuje łaskę jedności, dzięki której konsekracja i misja nie są dwoma odrębnymi aspektami jej życia, bez wzajemnego odniesienia, ale głęboko się ze sobą wiążą. Osoba konsekrowana otrzymuje konsekrację dla misji w Kościele, zgodnie z charyzmatem każdego instytutu.
Tę żywotną syntezę konsekracji i misji ożywia i umacnia uważne słuchanie słowa Bożego i intensywne życie sakramentalne: częste przystępowanie do sakramentu pojednania – który jest spotkaniem w Kościele z Bogiem miłosiernym – oraz Eucharystia, która stanowi szczyt tego życia. Ta synteza urzeczywistnia się także przez godne sprawowanie Liturgii Godzin, przez modlitwę osobistą, kult maryjny i różne formy pobożności ludowej.
Takie świadectwo życia konsekrowanego jest pierwszym i najważniejszym apostolstwem, do jakiego są powołani wszyscy konsekrowani bracia i siostry.
V. Charyzmat i włączenie w Kościół lokalny
Charyzmat założenia instytutu życia konsekrowanego jest łaską daną przez Boga założycielom i założycielkom, która ma służyć wzrostowi świętości Kościoła oraz uzdolnić go do podejmowania wyzwań każdej epoki. Każdy instytut jest widzialnym urzeczywistnieniem określonej drogi wielkodusznego naśladowania Chrystusa. Różnorodność charyzmatów poszczególnych osób i wspólnot konsekrowanych w Kościele jest zatem znakiem niezmierzonej miłości Boga i źródłem radości dla Kościoła.
Odnowa instytutów rozpoczyna się – przy pomocy łaski Bożej – od analizy ich życia i bieżącej działalności w świetle własnego charyzmatu. Charyzmat nie powinien się stawać źródłem napięcia między hierarchią a osobami konsekrowanymi.
Do problemów, które rozważyliśmy w braterskiej dyskusji, należy między innymi problem niezbędnej integracji wspólnot i osób konsekrowanych z Kościołem partykularnym.
Eklezjologia Soboru Watykańskiego II podkreśliła znaczenie Kościołów partykularnych, w których istnieje i urzeczywistnia się Kościół powszechny. Wszyscy konsekrowani żyją w jakimś Kościele partykularnym.
My, Ojcowie Synodalni, jesteśmy przekonani, że należy podjąć odpowiednie działania, aby wszyscy członkowie każdego Kościoła partykularnego uznali i docenili to, co oznacza obecność życia konsekrowanego w tym Kościele, skupionym wokół biskupa.
VI. Prorocki wymiar życia konsekrowanego
We współczesnej kulturze, obok wspaniałego postępu nauki i techniki oraz niezwykle doniosłych osiągnięć w dziedzinie obrony ludzkiej godności, praw człowieka, wolności, równości i należnej autonomii, można też zaobserwować zjawiska godne pożałowania, które wydają się bolesnym świadectwem powrotu do epoki barbarzyństwa.
Mężczyźni i kobiety, którzy postanowili radykalnie naśladować Chrystusa ubogiego, czystego i posłusznego, są wraz z Kościołem i w Kościele proroczą odpowiedzią na te zjawiska i ukazują wszystkim ludziom, swoim braciom, świadectwo ewangelicznych wartości zapomnianych lub odrzuconych przez świat.
Ta profetyczna odpowiedź, obecna w waszym życiu, drodzy bracia i siostry, czyni z waszej konsekracji najlepszą drogę inkulturacji Ewangelii. Mając oparcie w życiu, konsekracja stanowi fundament wiarygodności waszego orędzia, świadczy o jego atrakcyjności oraz dowodzi, że możliwe jest przyznanie mu uprzywilejowanego i centralnego miejsca w życiu.
Wasz przykład daje współczesnym ludziom większą pewność istnienia w dzisiejszym świecie wartości głoszonych przez Chrystusa i wyrażanych w codziennym życiu przez osoby konsekrowane.
Bogactwo i różnorodność kultur, które wnosicie w życie konsekrowane, pozwalają wam lepiej głosić Ewangelię tym, co jej nie znają i pomagać braciom w odkrywaniu ziaren Słowa obecnych w kulturach. Zostają w ten sposób uzupełnione braki wartości chrześcijańskich w kulturach, które ich nie posiadają lub ich nie przyswoiły; zostają też skorygowane i udoskonalone przyjęte powszechnie sposoby myślenia i postępowania, niezgodne z wiarą objawioną; dialog staje się bogatszy, a orędzie łatwiej przyswajalne dzięki użyciu znaków i języka zrozumiałych dla współczesnego człowieka, nawet jeśli mówią one o wyzwaniach Objawienia wobec ludzkiego rozumu i wobec indywidualnego i społecznego życia ludzi.
Praktyka rad ewangelicznych jest wyzwaniem dla współczesnej kultury dotkniętej kryzysem i ukazuje ludziom, ofiarom „rozczarowania”, wzorce zdolne odmienić ich życie.
To świadectwo wzywa ludzi, by odnaleźli w sobie obraz Boży zatarty przez grzech.
Uczestnicy zgromadzenia synodalnego wyrażali słuszną troskę o praktykę ubóstwa i wielokrotnie ponawiali ewangeliczne wezwanie do opcji preferencyjnej na rzecz ubogich.
Życie konsekrowane jest samo w sobie fundamentalnym i radykalnym opowiedzeniem się za Chrystusem ubogim. W Chrystusie osoba konsekrowana jednoczy się przez miłość z wszystkimi ubogimi i cierpiącymi. Prorocza wymowa ubóstwa nie ogranicza się do piętnowania niedostatków i niesprawiedliwości. Ubóstwo osoby konsekrowanej ukazuje niewyczerpane bogactwa Chrystusa.
Wyrzeczenie się dóbr, władzy i więzów krwi już samo w sobie stanowi dla osoby konsekrowanej wezwanie do misji, która daje świadectwo o Królestwie Bożym i rozszerza jego granice.
Dla osoby konsekrowanej misyjność nie jest kwestią wyboru, ale imperatywem, który wynika z jej upodobnienia się do Chrystusa. Posłuszeństwo wobec Ojca skłania ją do zjednoczenia się z Chrystusem, posłanym dla zbawienia świata. Osoba konsekrowana w Kościele łączy się z nim, aby dawać wobec wszystkich świadectwo miłości. W niektórych przypadkach charyzmat instytutu zaprowadzi osobę konsekrowaną także poza granice ojczystego kraju i z dala od rodziny; zawsze natomiast konsekracja jest wezwaniem do wspierania modlitwą i ofiarą apostolskich dzieł prowadzonych przez braci.
VII. Apel do zakonników i zakonnic z Kościołów Wschodnich
Czcigodni i umiłowani zakonnicy i zakonnice z Kościołów Wschodnich, nasza myśl i wdzięczność kierują się ku wam, którzy jesteście dla nas symbolem ciągłości życia konsekrowanego. Wasze tradycje monastyczne mają nieocenioną wartość dla Kościoła Chrystusa. Wspólne dziedzictwo życia zakonnego, zachowane po dziś dzień przez Kościoły Wschodnie, jest samo w sobie świadectwem jedności już osiągniętej.
Ojcowie Pustyni i mnisi Wschodu jako pierwsi nadali kształt tej duchowości monastycznej, która później rozpowszechniła się także na Zachodzie. Czerpała ona pokarm z lectio divina, z liturgii i nieustannej modlitwy, a wyrażała się przez braterską miłość w życiu wspólnotowym, przez nawrócenie serc, oderwanie od świata, milczenie, posty i długie czuwania. Życie pustelnicze do dziś kwitnie wokół klasztorów. To duchowe dziedzictwo ukształtowało kultury wielu narodów, a jednocześnie czerpało z nich inspirację.
Zakonnikom i zakonnicom katolickich Kościołów Wschodnich wyrażamy wdzięczność za całą historię ich świadectwa, szczególnie heroicznego, i wzywamy ich, by starali się zawsze umacniać swoje monastyczne korzenie, czerpiąc ze źródeł Ewangelii i świętej Tradycji. Pragniemy, aby katolickie Kościoły Wschodnie odnowiły to doświadczenie życia monastycznego, aby przyjmowały i wykorzystywały wszystkie fermenty sprzyjające odnowie, które działają w ich wnętrzu.
Wrażliwi na potrzeby waszych narodów, daliście świadectwo miłości Kościoła do tych wszystkich, którzy się do was zwrócili, zwłaszcza w chwilach trudności i konfliktów. Ta posługa musi trwać, opierając się coraz mocniej na poszukiwaniu „jedynego, co konieczne”, a co stanowi rację bytu życia monastycznego.
Nawiązujcie i zacieśniajcie braterski i szczery dialog, służący wzajemnemu poznaniu i wymianie doświadczeń z mnichami i mniszkami Kościołów prawosławnych, z którymi jesteście tak blisko związani tą samą ideą pójścia za Chrystusem.
VIII. Gorliwy udział w nowej ewangelizacji
U progu Roku 2000 cały Kościół zostaje wezwany do nowej ewangelizacji. Mężczyźni i kobiety naszych czasów, zwłaszcza młodzi, muszą poznać Dobrą Nowinę zbawienia, którą jest Jezus Chrystus.
My, biskupi i uczestnicy Synodu, mogliśmy się przekonać, że życie konsekrowane jest szczególnie predysponowane, by odegrać bardzo ważną rolę w tym opatrznościowym i jakże aktualnym dziele, jakim jest nowa ewangelizacja.
Synod wyraża gorące pragnienie, by osoby konsekrowane, żyjące w różnych krajach, zaangażowały się w dialog ekumeniczny i międzyreligijny.
Przez swój sposób życia dajecie świadectwo bliskości i dobroci Boga, potwierdzacie niezawodność nadziei na życie wieczne oraz moc i skuteczność miłości, którą Bóg wzbudził w waszych sercach, aby pokonać moc zła i cierpienie nękające tak wielu naszych braci.
Bez waszego życia kontemplacyjnego, bez waszego ubóstwa i dziedzictwa, bez świadectwa waszego posłuszeństwa, które daje radość i wolność, bez promieniowania waszej czynnej i bezinteresownej miłości wobec najbardziej potrzebujących Kościół straciłby wielką część swego potencjału ewangelizacyjnego, swej zdolności ukazywania dóbr zbawienia i dopomagania ludziom w przyjęciu do serca Boga, od którego pochodzi ta wspaniała nadzieja.
IX. Pełni nadziei
Wpatrzeni w trzecie tysiąclecie, pragniemy zwrócić się przede wszystkim do młodych. Mamy nadzieję, że z przekonaniem i entuzjazmem opowiedzą się oni za Chrystusem, także poprzez wybór życia konsekrowanego. Pozwoli im to odważnie przekazywać społeczeństwu przyszłości skarby Ewangelii.
Wam, młodzi przyjaciele, którzy tak chętnie oddajecie się marzeniom, chcemy ofiarować tę samą nadzieję jako najpiękniejsze z waszych marzeń.
Duch Święty nieustannie prowadzi Kościół przez stare i nowe formy świętości, która jest niewyczerpana. W całej historii Kościoła życie konsekrowane było żywym znakiem tego działania Ducha, jak gdyby uprzywilejowaną przestrzenią absolutnej miłości Boga i bliźniego, świadczącą o Bożym zamyśle uczynienia z całej ludzkości wielkiej rodziny dzieci Bożych, żyjących w cywilizacji miłości.
W obecnym Międzynarodowym Roku Rodziny składamy nasze nadzieje w dłoniach Błogosławionej Dziewicy Maryi, pierwszej pośród uczniów i Matki wszystkich uczniów, wzoru mocy i wytrwałości w pójściu za Chrystusem aż po krzyż. Maryja jest pierwowzorem życia konsekrowanego, bo jest Matką, która przygarnia, wysłuchuje, wstawia się i kontempluje swojego Pana, wielbiąc Go całym sercem.
Prosimy Ją, naszą Matkę, aby strzegła, umacniała i odnawiała wszystkie rodziny życia konsekrowanego w Kościele.
Tekst polski: L’Osservatore Romano, wyd. polskie, 1 (1995), 44-46