Rada Główna obchodów Roku Maryjnego
LIST OKÓLNY. SANKTUARIUM JAKO MIEJSCE SPRAWOWANIA KULTU
Watykan, 7 października 1987 r.
Prot. N. 467/87
(In responsione fiat mentio huius numeri)
Ekscelencjo, Czcigodny Księże Biskupie,
Ojciec Święty w homilii z 1 stycznia 1987 r. i w encyklice Redemptoris Mater (n. 28) mówi o «swoistej „geografii” wiary i pobożności maryjnej, wskazując na sanktuaria maryjne jako na szczególnie uprzywilejowane miejsca obchodów Roku Maryjnego». Komitet Obchodów Roku Maryjnego już w pierwszym liście okólnym (27 marca 1987) starał się uwypuklić to zalecenie Ojca Świętego. Obecnie, kiedy obchody Roku Maryjnego są już w toku, uznano za stosowne pogłębienie tego aspektu i podsunięcie niektórych punktów do refleksji, zwracając się do Księży Biskupów, by zechcieli przekazać je rektorom sanktuariów maryjnych i osobom za nie odpowiedzialnym.
Opieramy się przede wszystkim na Wskazaniach Kongregacji Kultu Bożego, («Wskazania i propozycje na Rok Maryjny» L.E.V. 1987, które dalej będą oznaczane skrótem WP) oraz na «Instrukcji Kongregacji Kościołów Wschodnich dotyczącej zastosowania encykliki Redemptoris Mater w Kościołach Wschodnich w związku z obchodami Roku Maryjnego», L.E.V. 1987, która dalej będzie oznaczana skrótem IO, oraz na «Kalendarzu Liturgicznym Roku Maryjnego», L.E.V. 1987.
Sanktuarium, miejsce święte obecności Pana i przystań pielgrzymującego i pokutującego ludu Bożego, ma za szczególny cel cześć i adorację Boga, wyznawanie wiary, liturgiczne sprawowanie zbawczych tajemnic Chrystusa oraz modlitwę wspólnotową i osobistą. Każde sanktuarium, podobnie jak każdy kościół, jest ikoną przebywania Boga pośród ludzi we wspólnocie kościelnej, ikoną każdego ucznia Chrystusa, będącego świątynią Ducha.
Takie znaczenie ma także sanktuarium maryjne. W nim Maryja odbiera cześć od wiernych ze względu na tajemnicę Wcielenia, jako Dom Boży, Stolica Mądrości, żywa Świątynia Ducha Świętego i tak, w sposób konkretny i tajemniczy, jest uprzywilejowaną drogą wiodącą na spotkanie z Panem.
Podane niżej wskazania i sugestie wynikają z wielorakiego znaczenia, jakie mają dla życia Kościoła i dla życia każdego chrześcijanina sanktuaria maryjne.
Ich pochodzenie wywodzi się z niezwykłych wydarzeń, które stały się okazją do wyrażenia pobożności i obudziły potrzebę częstych pielgrzymek; dzięki okazanym tam licznym dowodom opieki i macierzyńskiego wstawiennictwa Maryi stanowią one w oczach wiary uprzywilejowane miejsce Jej obecności i matczynego pośrednictwa; kwitnące w nich życie sakramentalne sprawia, że są miejscem łaski, umocnienia wiary, przystanią ludzkiej i chrześcijańskiej nadziei oraz, że skutecznie przyczyniają się do pogłębienia pobożności i życia, będącego naśladowaniem Chrystusa (por. WP 73-79).
Aby sanktuaria maryjne mogły wywierać znaczący wpływ na pielgrzymowanie Kościoła w okresie obecnego Roku Maryjnego i w latach następnych, które dzielą nas od obchodów drugiego tysiąclecia od Narodzin Chrystusa, mając na uwadze ich wielostronne znaczenie, chcielibyśmy podkreślić pięć podstawowych zagadnień.
SANKTUARIUM JAKO MIEJSCE SPRAWOWANIA KULTU
W każdym sanktuarium maryjnym lud żywo uczestniczy w sprawowanej tam liturgii, a zwłaszcza w nabożeństwach i głęboko je przeżywa. Zwykle sanktuaria stanowią także główny cel pielgrzymki. Sanktuaria więc winny się wyróżniać wzorowym stylem i starannością odprawianych tam nabożeństw, jakością uczestnictwa a także bogactwem i różnorodnością propozycji (por. WP 6-11; IO 25).
Według wskazań Ojca Świętego, Rok Liturgiczny będzie stanowił naturalny kontekst, w który należałoby włączyć rozmaite inicjatywy zaplanowane przez sanktuaria maryjne dla uczczenia Roku Najświętszej Dziewicy (por. WP 1-5; IO 15); jak również wskazania liturgiczne, historyczne i pasterskie Kalendarza Roku Maryjnego.
Szczytem liturgii jest niewątpliwie sprawowanie sakramentów, szczególnie zaś Eucharystia i sakrament Pokuty. W duszpasterstwie sanktuariów maryjnych te dwa sakramenty umacniające życie laski, mają szczególne znaczenie i wagę.
Eucharystia. Ojciec Święty szczególnie uwydatnił rolę Maryi w odniesieniu do Eucharystii: «Maryja prowadzi wiernych do Eucharystii», i przypomniał, że pobożność ludu chrześcijańskiego zawsze dostrzegała głęboką więź pomiędzy nabożeństwem do Matki Bożej i kultem Eucharystii (por. RM 44). Związek, który wynika z samej «rzeczywistości Wcielenia Słowa i z niezastąpionej roli spełnianej w ekonomii zbawienia przez Maryję, która zrodziła Pana i ofiarowała Go ludziom» (IO 16). W Eucharystii uaktualnia się pamięć Męki Pańskiej urzeczywistnia się komunia świętych, pośród których pierwsza jest Maryja Dziewica; za sprawą Ducha Świętego realizuje się Kościół w komunii ze zmartwychwstałym Chrystusem.
W sanktuariach maryjnych sprawowanie Eucharystii powinno ukazywać cale bogactwo chrystologiczne i paschalne, wymiar kościelny oraz znaczącą i czynną obecność Maryi w Kościele (por. WP 12-21, 81; IO 14). Należy również odpowiednio rozwijać kult Eucharystii, wyrażający się w publicznej i prywatnej adoracji. Jest to znakomity środek ożywienia wiary w rzeczywistą obecność Chrystusa (por. WP 29-31).
W sanktuariach maryjnych centrum kultu winna stać się więc Eucharystia sprawowana w komunii z Maryją; należy poszerzyć specjalną katechezę, udoskonalając sprawowanie obrzędów, interioryzując zbawcze treści i życiowe obowiązki.
Pokuta. Sakrament Pojednania zapowiada bogactwo Bożego miłosierdzia, stanowiąc także warunek pełnego uczestnictwa w Kościele. Miłosierdzie jest również odczuwane jako jeden ze szczególnych przymiotów Maryi: Matka Boża jest nieprzerwanie wzywana jako Matka Miłosierdzia. Zadaniem sanktuariów maryjnych jest ukazywanie i szerzenie dobroci Bożej – takie jest powszechne przekonanie, które pociąga wszystkie kategorie wiernych do tych sanktuariów. W obecnym Roku, pod matczynym spojrzeniem Maryi, kapłani winni z miłością, cierpliwością i braterskim współczuciem wypełniać posługę pojednania. Niechaj wpajają wiernym przekonanie, że sakrament ten nie wyczerpuje się w wyznaniu grzechów i absolucji, lecz ma swój dalszy ciąg w podjęciu nowego życia (por. WP 32-34; 82).
Pobożność ludowa. Sanktuaria maryjne są również miejscami, w których znajduje swój wyraz nabożeństwo ludu do Najświętszej Dziewicy. Już samo sanktuarium jest jakby pomnikiem wzniesionym przez maryjną pobożność ludową. Ci, którzy są odpowiedzialni za życie sanktuarium wini mieć pieczę nad różnorodnymi jej objawami, kierować nią i ją ożywiać, troszcząc się roztropnie o jej współbrzmienie z liturgią (por. WP 52-57; 83-90).
Pielgrzymki. Typowym wyrazem nabożeństwa do Maryi Panny są pielgrzymki do sanktuariów maryjnych. Należy sobie życzyć, aby ich uczestnicy, niezależnie od osobistej, bezpośredniej motywacji, uświadamiali sobie, iż odwiedzenie sanktuarium opromienia całą drogę ich życia: jest oddaleniem się od codzienności dla głębokiego przeżycia tajemnicy, drogą nawrócenia ku pełnej obecności Bożej. Pielgrzym postępuje w wierze śladami Maryi w Jej historycznej wędrówce, aby przeżyć własne życie w posłuszeństwie wiary – za Jej przykładem i z Jej pomocą. Pielgrzymowanie jest obrazem wytrwałości w wędrówce do Ojczyzny ze wzrokiem utkwionym w Jezusie, który nas w wierze prowadzi: ją udoskonala (por. Hbr 12,2; WP 77-79; IO 26).
SANKTUARIUM OŚRODKIEM KULTURALNYM
Sanktuarium maryjne jest nie tylko miejscem modlitwy, ale stanowi również ośrodek kulturalny, który powinien wywierać korzystny wpływ na rozwój człowieka. Historia, tradycje i artystyczne bogactwo każdego sanktuarium świadczą o kulturze, która jest odbiciem wzajemnego oddziaływania tego sanktuarium i życia okolicznych mieszkańców.
Sanktuaria maryjne mogą w tym zakresie ofiarować swoją pomoc stanowiąc prawdziwą via pulchritudinis w kontemplacji Bożego piękna i tajemnicy Maryi. Należałoby sobie życzyć, aby w historii, sztuce i działalności dydaktycznej każdego sanktuarium, pielgrzymi znaleźli źródło radości wynikającej również z podziwiania estetycznych walorów świętych miejsc (por. WP 92-94).
Głównym aspektem «kulturalnym» pozostaje jednakże pogłębienie znajomości i upowszechnienie doktryny Soboru o Błogosławionej Dziewicy Maryi, zarówno w zakresie prawd wiary, które Jej dotyczą, jak i o «życiu z wiary» (por. RM 48). Sanktuaria maryjne powinny stać się, w sposób naturalny, ośrodkami katechezy i formacji mariologicznej, dzięki wszelkim dostępnym środkom mogącym wzbogacić doktrynalnie pielgrzymów, a zatem: poprzez posługę słowa, kongresy i kursy naukowe, konferencje specjalistyczne, wyposażone w dzieła z dziedziny mariologii biblioteki, właściwe periodyki, pomoce audiowizualne, imprezy artystyczne i poetyckie, przedstawienia o tematyce religijnej, koncerty i wystawy (por. IO 24). Nie każde sanktuarium dysponuje wszystkimi tymi środkami, ale działalność kulturowa, którą każde z nich będzie prowadzić na miarę własnych możliwości winna mieć charakter inspirujący i profetyczny (por. WP 91).
Jest również rzeczą oczywistą, iż kapłani, zakonnicy i siostry zakonne, animatorzy duszpasterstwa w sanktuariach winni dbać o pogłębienie znajomości nauki Kościoła o Matce Bożej w tajemnicy Chrystusa i Kościoła w świetle rozdziału VIII Lumen Gentium; o aprobowanym przez Kościół kulcie liturgicznym i pozaliturgicznym, zgodnie z adhortacją apost. Marialis Cultus, o żywej obecności Maryi na drodze wiary Ludu Bożego i o znaczeniu Roku Maryjnego w świetle encykliki Redemptoris Mater. Kulturalne znaczenie, jakie sanktuaria maryjne będą miały dla serc i umysłów wiernych, zależy od przygotowania i kompetencji doktrynalnej tych, którzy kierować będą tą działalnością.
SANKTUARIUM MIEJSCEM POWOŁANIA
Każdy rodzaj powołania jest, w świetle wiary, wyróżniającym wezwaniem Bożym oraz świadomą i odpowiedzialną zgodą na nie, wyrażoną przez człowieka. W tej radosnej i tajemniczej relacji, jaka zachodzi między wewnętrznym głosem Boga i odpowiedzią człowieka, prawie zawsze napotykamy obecność znaku. Sanktuarium jest również miejscem ogłoszenia i uczczenia tajemnicy powołań w Kościele. W zaciszu swojego domu Maryja przyjęła anielskie zwiastowanie i wyraziła swoją zgodę: to Jej fiat jest pierwowzorem każdego powołania w Kościele.
Jest Ona ubogą i pokorną służebnicą Pana, którą Bóg powołuje jako pierwszą współpracownicę w swoim dziele zbawienia. Jest Ona Dziewicą całkowicie poświęconą Panu ciałem i duszą. Jest Ona Oblubienicą i Matką rodziny, wzniosłą Córą Syjonu, w której spełni się obietnica dana przez Boga swojemu ludowi. W świetle wartości, których wyrazicielką jest Maryja, zapowiedzianych ludowi – przez sanktuaria – na jego drodze wiary, te ostatnie stają się miejscem ukazującym powołanie kobiety, rodziny i wezwanie do życia konsekrowanego.
Powołanie kobiety. W sanktuariach maryjnych hołd składany jest kobiecie, Najświętszej Dziewicy Maryi. Obraz Jej otoczony jest czcią, chwałą i nabożeństwem, stanowi źródło szlachetnych uczuć, nadziei, radości i miłości, budzących szacunek dla kobiety. Zadaniem sanktuariów maryjnych jest więc również przybliżenie nauki Kościoła dotyczącej kobiety. Ostatni papieże przybliżyli kult Matki Boskiej i szacunek dla kobiety, ukazując Maryję jako symbol kobiecości. Paweł VI w adhortacji apostolskiej Marialis Cultus wskazał na Maryję jako «Nową Niewiastę i doskonalą Chrześcijankę, która łączy i skupia w sobie najbardziej charakterystyczne sytuacje życia kobiecego, ponieważ jest Dziewicą, Oblubienicą i Matką» (n. 36). Jan Paweł II w encyklice Redemptoris Mater podkreślił, iż «… maryjny wymiar życia chrześcijańskiego znajduje szczególny wyraz w odniesieniu do kobiety i jej pozycji społecznej» (n. 46).
W sanktuarium maryjnym powołanie kobiety znajduje ożywczą, umacniającą siłę, zachętę i zapowiedź wyzwolenia i promocji ludzkiej (por. IO 28).
Powołanie rodziny. Sanktuaria maryjne są celem pielgrzymek nie tylko indywidualnych, ale również młodych par narzeczeńskich, które pragną uświęcić swoją miłość i potwierdzić u kolan Matki złożone sobie nawzajem przyrzeczenie. Również chrześcijańskie rodziny, które jako kościoły domowe, przychodzą, by wzorować się na przykładzie Tej, która była sercem Świętej Rodziny, u Jej stóp składają nadzieje, cierpienia i troski, prosząc o Jej opiekę. Rodziny te znajdują w sanktuarium maryjnym chrześcijańskie pogłębienie rozumienia miłości, która jest prawdziwie Boskim wymiarem człowieka; potwierdzenie społecznych i kościelnych wartości rodziny, które we współczesnym święcie coraz bardziej się dewaluują; dziś coraz bardziej kwestionowanej i lekceważonej świętości małżeństwa, które zgodnie ze słowami świętego Pawła jest najlepszą drogą komunii z Bogiem w Chrystusie Panu (por. Kol 3, 18-21). Hołd składany Matce Bożej przez małżonków po ceremonii ślubnej, czy też zawarcie małżeństwa w sanktuarium maryjnym, powinny stwarzać okazję religijnego umocnienia szacunku dla sakramentu małżeństwa i dla rodziny, a także pierwszego zetknięcia się z rodzinnym powołaniem.
Ci, którzy są odpowiedzialni za życie i działalność sanktuariów powinni dokładać szczególnych starań, by powołanie rodzinne znalazło odpowiedni wyraz i pomoc dla umocnienia go i dla jego rozwoju (por. WP 42-45).
Powołanie do życia konsekrowanego. Miejsca poświęcone Tej, która w swoim dziewictwie, w swoim ubogim życiu, w posłuszeństwie wiary, poświęciła się bez reszty służbie Chrystusa i Jego Kościoła, są z natury rzeczy zapowiedzią, propozycją i umocnieniem powołania do kapłaństwa, do życia konsekrowanego, do życia misyjnego. Wiadomo, że wiele spośród tych powołań zrodziło się, umocniło i czerpało swą siłę w sanktuariach poświęconych Matce Bożej.
Wobec dzisiejszego kryzysu powołań kapłańskich i zakonnych, sanktuaria winny odzyskać swoją siłę i stać się na powrót miejscem, w którym czysto i donośnie rozbrzmiewa wezwanie Boga i w którym wielkodusznie odpowiada na nie ludzkie serce, na wzór i z matczyną pomocą Maryi. Diakonia słowa i przykład tych, którzy je spełniają, są najlepszą katechezą mówiącą o tym powołaniu. Właściwe obrzędy liturgiczne powinny inspirować również dar powołania i upraszać u Pana, za wstawiennictwem Jego Służebnicy, łaskę konsekracji i wytrwania. Nabożeństwa powołaniowe czy obrzędy związane z życiem konsekrowanym (np. śluby zakonne albo rocznice), odbywające się w sanktuariach maryjnych, stają się zapowiedzią, świadectwem, modlitwą – cennymi czynnikami budzenia lub umacniania tych powołań. Obecność i pośrednictwo Maryi, życie, którego Ona jest modelem, stanowią podstawę i najlepsze zaproszenie do szczególnej konsekracji dla współczesnych mężczyzn i kobiet, którzy wierzą w zbawienie i czują się skłonni do całkowitego poświęcenia służbie Kościołowi.
SANKTUARIUM MIEJSCEM MIŁOŚCI
Każde sanktuarium maryjne czcząc obecność, przykład i wstawiennictwo Dziewicy, która wypowiedziała Magnificat, jest ogniskiem promieniującym światłem i ciepłem miłości wyrażonej przez Maryję w Jej kantyku; miłości wzorującej się na postawie Matki Jezusa zawsze uważnej i pełnej troski o potrzebujących (por. J 2,2-10); miłości pogłębionej matczyną obecnością «Niewiasty» u stóp krzyża, na którym zawisł Syn, Odkupiciel, zjednoczonej z Nim w miłosiernym dziele odkupienia.
Miłość – caritas, w potocznym rozumieniu, jest miłością wyrażoną w imię Boga i znajduje swój konkretny wyraz w miłosierdziu, solidarności, dzieleniu się, gościnności, pomocy i ofiarności. Szczodrze składane przez wiernych w sanktuariach maryjnych ofiary zawsze pozwalały nie tylko na ich utworzenie, utrzymanie i upiększenie oraz dostosowanie ich do potrzeb przybywających gości, ale również umożliwiały świadczenie pomocy potrzebującym, będące konkretnym wyrazem głębokiej wiary, miłości i miłosierdzia Kościoła. Dlatego sanktuaria maryjne są znakiem pośredniczącym pomiędzy miłością Boga a potrzebami człowieka, w imię i za wstawiennictwem Matki Miłosierdzia.
W wielu sanktuariach maryjnych, we wszystkich częściach świata, prowadzona jest stała i właściwa działalność dobroczynna: szpitale, instytuty wychowawcze i szkoły dla biednych dzieci, domy dla ludzi starych itp. Napływający pojedynczo albo grupami chorzy powinni znaleźć w maryjnym sanktuarium swój dom. W każdym z nich cierpiący, jesteśmy o tym przekonani, znajdą stosowne nabożeństwa, solidarne wsparcie, skuteczną pomoc. Należałoby jednak życzyć sobie, aby w tym Roku i w latach następnych każde sanktuarium maryjne, we własnym zakresie czy też wspólnie z innymi, stworzyło nowe, odpowiadające aktualnym potrzebom struktury lub wspomogło już istniejące, by wyjść na spotkanie wielkim chorobom współczesnego społeczeństwa, jak na przykład: szerzącej się od niedawna chorobie AIDS, coraz bardziej rozpowszechniającej się narkomanii, naglącym potrzebom ludzi starych, aktualnym problemom bezdomnych.
Komitet Obchodów Roku Maryjnego zaprasza gorąco Ordynariuszy Diecezji, by zechcieli powiadomić go o poszczególnych, podejmowanych w tym zakresie inicjatywach, zamierza bowiem w najbliższym czasie pogłębić rozważania nad działalnością dobroczynną związaną z Rokiem Maryjnym (por. WP 76, 89).
SANKTUARIUM – MIEJSCEM DZIAŁALNOŚCI EKUMENICZNEJ
Dla wielu chrześcijan, nie będących w pełnej jedności z Kościołem katolickim, kult maryjny i miejsca, w których znajduje on swój wyraz, stanowią element łączący i podstawę dialogu ekumenicznego, dla wielu innych jednak są one motywem podziału i sporów. Historyczny i doktrynalny podział Kościoła jest wielkim zgorszeniem, jeśli rozważać go, mając na uwadze tę jedność, za którą Syn Boży ofiarował siebie samego i o którą tak gorąco się modlił (por. RM 29-31; DE 1). Dlatego idea ekumenizmu stanowiąca jeden z podstawowych wymiarów Soboru Watykańskiego II inspirowała działalność i nauczanie Pawła VI i kierowała wrażliwością Jana Pawła II w encyklice Redemptoris Mater oraz w ogłoszeniu Roku Maryjnego.
Ta wrażliwość powinna również znaleźć swój wyraz w sanktuariach maryjnych. Rola Maryi w dziejach zbawienia i Jej kult w Kościele stanowią jeden z przedmiotów dyskusji i podziału z odłączonymi braćmi ze wschodu. I właśnie dlatego sanktuaria maryjne winny stać się miejscem spotkania i modlitwy, biorąc odważnie na siebie rolę ekumeniczną. Matka Chrystusa i wszystkich ludzi, która ofiarowała nam Syna Bożego i która pierwsza poszła za Nim jako doskonała uczennica, nie powinna być przyczyną podziału i niezgody wśród Jego braci. Jednakże zbieżność złożonej drogi prawdy nie powinna zaćmić czujności i uwagi wszystkich sanktuariów w ich właściwym przyczynianiu się do postępu na drodze ekumenicznej.
Jesteśmy ściśle zjednoczeni z Kościołem prawosławnym i ze Starożytnymi Kościołami Wschodu w gorącym umiłowaniu Maryi. Jest więc pożądane, aby gdzie tylko okaże się to możliwe, katolicy i prawosławni spotykali się na wspólnej modlitwie do Tej, którą nazywają «Opiekunką chrześcijan».
Anglikanów, którzy żywią dla Maryi takie same, jak my, uwielbienie i szacunek należy zachęcać do wspólnej modlitwy i pielgrzymek szczególnie do tych sanktuariów, które są czczone tak przez katolików jak i anglikanów.
Jeśli pragniemy zaprosić do dialogu i zjednoczenia w modlitwie naszych braci protestantów, potrzebna jest daleko posunięta delikatność. Podziwiają oni Maryję jako przykład wiary i życia chrześcijańskiego, wzbraniają się jednak przed wzywaniem jej bezpośrednio w obawie, by nie zaćmić w ten sposób zbawczego pośrednictwa Chrystusa.
W sanktuariach maryjnych powinno odbywać się właściwe nauczanie wiernych o roli Maryi w tajemnicy Zbawienia, to znaczy jej związku z Chrystusem i Kościołem, zwłaszcza w świetle Pisma Świętego, rozdziału VIII Lumen Gentium oraz tradycji liturgicznej i patrystycznej. W wielu sanktuariach istnieje również możliwość rozwijania działalności badawczej, poszukiwawczej i porównawczej w odniesieniu do osoby Maryi i mariologii, przy współpracy chrześcijan różnych wyznań, zbratanych we wspólnym pragnieniu wyjaśnienia i wzbogacenia wiedzy na ten temat, w oparciu o prawdziwy dialog ekumeniczny.
Wspólne nabożeństwa mogą stać się doniosłymi momentami jedności. Nie należy zapominać, że istnieją formuły liturgiczne należące do wspólnego dziedzictwa, które mogą być zaakceptowane przez różne wyznania chrześcijańskie, które szczególnie w sanktuarium maryjnym, wobec Maryi, modlącej się Niewiasty ewangelicznej, mogą stać się miejscem spotkania we wspólnotowej modlitwie.
Każde nabożeństwo ekumeniczne winno być starannie przygotowane przez wszystkich chrześcijan zaproszonych do wzięcia w nim udziału.
Wraz ze wspólną formułą modlitwy, na pierwszym miejscu powinna znaleźć się liturgia Słowa Bożego. Wśród prawd wiary, głosi ono również obecność Maryi w tajemnicy Chrystusa i Kościoła. Częstsze organizowanie w sanktuariach maryjnych takich spotkań ekumenicznych, polegających na modlitwie inspirowanej Słowem Bożym i nadawanie im większej rangi, będzie odważną służbą dla jedności.
Sanktuaria maryjne stanowią również miejsce błagania o jedność chrześcijan. Byłoby pożądane, aby takie modlitwy coraz częściej były zanoszone wspólnie z innymi Kościołami i wspólnotami kościelnymi, co stanowiłoby kolejny krok na drodze ekumenizmu i konkretne przeżycie jedności.
W tym Roku Maryjnym, w którym będzie obchodzona także tysiąc dwóchsetna rocznica II Soboru Nicejskiego oraz tysiąclecie nawrócenia ludów dawnej Rusi, narody i Kościoły wschodnie powinny urządzać w sanktuariach maryjnych szczególnie uroczyste nabożeństwa będące wyrazem jedności w wierze i modlitwie z tymi ludami i Kościołami.
Zagadnienia te przedstawione zostały wraz z całym uzasadnieniem w «Instrukcji Kongregacji Kościoła Wschodniego dotyczącej zastosowania encykliki Redemptoris Mater w Kościołach Wschodnich w związku z obchodami Roku Maryjnego», wspomnianej już wcześniej.
Jak wynika z Kalendarza Roku Maryjnego (str. 59), Papież zamierza osobiście dać wyraz swego modlitewnego udziału w niektórych uroczystościach różnych Kościołów.
Ekscelencjo, kierunki, zamierzenia i zagadnienia zawarte w niniejszym liście z myślą o wiernych pielgrzymujących do sanktuariów, skierowane są przede wszystkim do kierownictw tychże sanktuariów z pragnieniem pobudzenia ich entuzjazmu, chęci działania i kościelnego zaangażowania. Rok Maryjny powinien pomnożyć ich duchowe i kulturalne bogactwo, wielkoduszność w służeniu braciom, sprawić iż zadania te będą kontynuowane w przyszłości ku większej jeszcze pobożności maryjnej zakorzenionej w prawdziwym wyznaniu wiary w liturgii i w naśladowaniu cnót Maryi, Matki Chrystusa i Kościoła.
Z radością składam Waszej Ekscelencji moje najgorętsze życzenia pomyślności
Przewodniczący
Sekretarz Generalny
Archiwum KWPZM