1979.06.03 – Rzym – Kongregacja Wychowania Katolickiego, Instrukcja o liturgicznej formacji w seminariach

 

Kongregacja Wychowania Katolickiego

INSTRUKCJA O LITURGICZNEJ FORMACJI W SEMINARIACH

Rzym, 3 czerwca 1979 r.

 

Kongregacja Wychowania Katolickiego od wielu już lat podejmuje dzieło odnowy kościelnej formacji przyszłych kapłanów zgodnie z zarządzeniami Soboru Watykańskiego II, dostarczając odpowiednich pomocy konferencjom biskupim. Do różnych ogłoszonych dotąd w tym celu dokumentów i pomocy pedagogicznych zostaje dodana obecna Instrukcja o liturgicznej formacji w seminariach. Jej celem jest podanie odpowiednich wskazań i zasad mających umożliwić dostosowanie życia liturgicznego i studiów świętej liturgii w zakładach formacji kapłańskiej do współczesnych potrzeb. Ze względu bowiem na wyjątkowe znaczenie świętej liturgii w życiu Kościoła konieczną jest rzeczą, aby obecni kandydaci do kapłaństwa przez długotrwałe jej przeżywanie i staranne studium zostali możliwie najlepiej przygotowani do pełnienia w tej dziedzinie przyszłych zadań duszpasterskich.

WSTĘP

 1. ZNACZENIE LITURGII W FORMACJI KAPŁANÓW

1. Oczywiste jest znaczenie świętej liturgii w formacji kapłańskiej. Prezbiterzy bowiem przez posługę biskupa zostają konsekrowani Bogu nie tylko w celu głoszenia Ewangelii i dostarczania wiernym duchowego pokarmu, lecz także w tym celu, aby uczestnicząc w szczególny sposób w kapłaństwie Chrystusa, przewodniczyli czynnościom liturgicznym mocą Chrystusa Głowy (in persona Christi capitis), który przez Ducha Świętego nieustannie wykonuje dla nas w liturgii urząd swego kapłańskiego posługiwania. 1Ponieważ zaś liturgia, w której „spełnia się dzieło naszego Odkupienia”, w najwyższym stopniu przyczynia się do tego, „aby wierni swoim życiem wyrażali oraz ujawniali innym misterium Chrystusa i rzeczywistą naturę prawdziwego Kościoła” 2, staranne jej przeżywanie i studium zapewni przyszłym kapłanom solidne poznanie i umocnienie wiary oraz umożliwi głębokie doświadczenie Kościoła.

2. Każda właściwa formacja liturgiczna obejmuje nie tylko naukę, lecz także praktykę. Jest ona bowiem formacją „mistagogiczną”, którą osiąga się przede wszystkim przez samo liturgiczne życie alumnów. Alumni zostają w to życie wprowadzeni przez codzienne uczestnictwo we wspólnie sprawowanych czynnościach liturgicznych. To wtajemniczenie praktyczne staje się podstawą dalszego studium i zakłada się je w roztrząsaniu zagadnień liturgicznych.

2. PRZYDATNOŚĆ TEGO DOKUMENTU W OBECNYCH WARUNKACH

3. Formacja w dziedzinie liturgii jest dzisiaj szczególnie konieczna. Skoro bowiem zostały wydane nowe księgi liturgiczne zgodnie z zasadami odnowy liturgii ustalonymi przez Sobór Watykański II, trzeba przyszłym kapłanom zapewnić odpowiednie wykształcenie, aby właściwie pojmowali ducha odnowionej liturgii, aby była ona natchnieniem ich duchowego życia i działania i by prowadzili wiernych do jej przeżywania. 3

4. Zwiększenie wysiłku w dziedzinie liturgicznej formacji w seminariach jest też konieczne z uwagi na nowe problemy wychowawcze, które rodzą się pod wpływem postępującej sekularyzacji życia społecznego. Powoduje ona bowiem zaciemnienie natury liturgii w ludzkich umysłach oraz pomniejsza zdolność jej przeżywania i brania w niej udziału. Trudność tę wyczuwają sami alumni i dlatego często wykazują pragnienie pogłębionego i autentycznego życia liturgicznego.

5. Tę pilną potrzebę wtajemniczenia w liturgię jasno wyrażała już Konstytucja Soboru Watykańskiego II Sacrosanctum Concilium4, Dekret Optatam totius 5 a także dokument tejże Kongregacji pod tytułem Ratio fundamentalis institutionis sacerdotalis 6, którego normy, zaczerpnięte z dokumentów Kościoła, dostarczają konferencjom biskupim pożytecznych wskazań dla określenia szczegółowych w tej dziedzinie przepisów w programach formacji kapłańskiej dostosowanych do miejscowych potrzeb. 7

Z różnych krajów napłynęły do tej Kongregacji prośby o dostarczenie obszerniejszych zasad pedagogicznych opartych na ostatnich doświadczeniach zarówno w dziedzinie organizacji życia liturgicznego w seminariach jak i w zakresie wykładu nauki o świętej liturgii.

3. NATURA TEJ INSTRUKCJI

6. Kierując się tymi motywami, Kongregacja ta w porozumieniu z Kongregacją do spraw Sakramentów i Kultu Bożego, postanowiła wydać Instrukcję, która stanowi jakby uzupełnienie Podstawowego programu formacji kapłańskiej i ma taką samą jak on moc obowiązującą. 8Podaje ona jedynie ogólne zasady 9, pozostawiając konferencjom biskupim zadanie opracowania bardziej szczegółowych postanowień i wyboru stosowniejszego sposobu działania.10

Zamierzeniem tej Instrukcji jest również to, aby przy opracowywaniu czy też rewizji Podstawowego programu formacji kapłańskiej jaśniej została uwzględniona tematyka dotycząca studium świętej liturgii oraz organizacji życia liturgicznego w seminarium.

7. W formułowaniu zasad Instrukcja uwzględnia podwójny cel wychowania liturgicznego: praktyczny (mistagogiczny), związany z prawidłowym sprawowaniem świętej liturgii, i teoretyczny (doktrynalny), który wyraźniej przedstawia naukę liturgii wykładaną jako jeden z głównych przedmiotów teologicznych.

CZĘŚĆ PIERWSZA
ŻYCIE LITURGICZNE W SEMINARIUM

1. OGÓLNE ZASADY ROZWOJU ŻYCIA LITURGICZNEGO W SEMINARIUM

a) Specjalne wprowadzenie w życie liturgiczne podczas kursu wstępnego

8. „Aby wyrobienie duchowe opierało się na solidniejszej podstawie i aby alumni szli za powołaniem, dokonując wyboru po dojrzałym namyśle” 11; biskupi mają zwyczaj ustanawiać na początku pierwszego roku seminarium odpowiednio długi kurs wstępny o charakterze duchowym. Zaleca się, aby podczas tego kursu alumni wstępujący do seminarium otrzymali odpowiednie wtajemniczenie liturgiczne. Jest ono konieczne, aby od samego początku mogli owocnie uczestniczyć w duchowym życiu seminarium; jego treścią winna więc być jakaś katecheza o Mszy świętej, o roku liturgicznym, o sakramencie pokuty, o Liturgii Godzin.

b) Pedagogiczne zasady wtajemniczenia w życie liturgiczne

9. Autentyczne wtajemniczenie czyli mistagogia powinno ukazywać podstawy całego życia liturgicznego: historię zbawienia, Paschalne Misterium Chrystusa, naturę Kościoła, obecność Chrystusa w czynnościach liturgicznych, słuchanie słowa Bożego, ducha modlitwy, uwielbienia i dziękczynienia, oczekiwanie na przyjście Pana.12

10. § 1. Sprawowanie liturgii będąc modlitwą Kościoła, tkwi w samej jego naturze; skupia ono głosy wszystkich oraz serce i ducha każdego z wiernych; odpowiada więc w pełni wspólnocie i zarazem jest osobowe. Co więcej „życie duchowe nie ogranicza się do udziału w samej tylko liturgii” 13. Albowiem pobożność liturgiczna i osobowa wzajemnie się umacniają i uzupełniają; wewnętrzne zjednoczenie z Chrystusem na modlitwie prowadzi do pełniejszego, świadomego i nabożnego uczestnictwa w świętej liturgii, a zarazem z życia liturgicznego otrzymuje wzór i umocnienie.

Dlatego też należy dbać w seminarium zarówno o rozwój liturgii jak i o osobiste życie duchowe każdego z alumnów i obie dziedziny odpowiednio harmonizować 14; zależnie od miejscowych potrzeb należy kłaść nacisk na duchowość wspólnotową, jeśli brak jeszcze właściwego jej pojmowania, bądź też na akty pobożności osobowej 15, jeśli przywiązuje się do nich mniejszą wagę.

§ 2. Należy uporządkować nabożeństwa z uwzględnieniem okresów liturgicznych, tak aby zgadzały się z liturgią, z niej poniekąd wypływały i do niej alumnów prowadziły.16

§ 3. Niech alumni poprzez pełniejszy udział w życiu liturgicznym dochodzą do pogłębienia swego życia wewnętrznego, niech stopniowo zdobywają ducha medytacji i wewnętrznego nawrócenia. Niech wychowanie liturgiczne pozwoli alumnom odkrywać ścisły związek między liturgią oraz codziennym życiem kapłanów i wiernych, skłaniającym do apostolstwa i domagającym się prawdziwego świadectwa żywej wiary, która działa przez miłość.17

11. Znajomość liturgii konieczna dla kapłana i obowiązująca alumnów domaga się stałej zażyłości z Pismem świętym, zalecanej przez Konstytucję Sacrosanctum Concilium18, a także pewnego oswojenia się z literaturą patrystyczną 19. Młodzi zdobywać będą te wewnętrzne dyspozycje w miarę postępu w studiach i rozwoju życia duchowego, przez uczestnictwo w sprawowaniu liturgii, zwłaszcza Liturgii Godzin oraz w celebracjach słowa Bożego 20. Należy dbać o to, aby przez tego rodzaju wysiłki i przez studium dochodzili alumni do rozumienia owego symbolicznego języka liturgii, który przez widzialne znaki, słowa, czynności i rzeczy oznacza w czynnościach liturgicznych sprawy Boże oraz urzeczywistnia je w sakramentach.

c) Wspólnota seminaryjna zgromadzona na sprawowaniu liturgii

12. Sprawowanie liturgii, które tak mocno zespala wszelkie chrześcijańskie wspólnoty, że ich członkowie mają jedno serce i jedną duszę (Dz 4,32), bardziej jeszcze winno jednoczyć wspólnotę seminaryjną i kształtować w alumnach ducha społecznego. Alumni bowiem przygotowują się w seminarium do tego, aby przez sakrament święceń uczestniczyli w jedynym kapłaństwie, aby przejęli się duchem wspólnoty prezbiterium, aby byli ściśle złączeni z biskupem jako jego współpracownicy, aby pełnili posługę budowania Kościoła. Dlatego też tak należy sprawować liturgię w seminarium, aby jaśniał jej wymiar wspólnotowy i nadprzyrodzony i aby w ten sposób była ona prawdziwie źródłem i więzią właściwego dla seminarium życia wspólnego, które przygotuje wewnętrznie alumnów do trwania w jedności prezbiterium. 21

Niech leży na sercu rektorowi i wychowawcom sprawowanie liturgii razem z ich alumnami; niech ukazują w ten sposób wspólnotowy charakter liturgii i jej bogactwo. Niech również profesorowie nie mieszkający w seminarium mają niekiedy sposobność uczestniczenia w świętych czynnościach razem z kapłanami, którzy mieszkają w seminarium i alumnami. Alumni zaś nie tylko powinni czynnie uczestniczyć w liturgii, lecz winni być zapraszani do współpracy ze swymi wychowawcami w jej przygotowaniu.

13. Aby alumni prawdziwie doświadczali tajemnicy Kościoła jako społeczności hierarchicznej, odznaczającej się zróżnicowaniem członków i posług, trzeba by w seminarium byli diakoni, akolici i lektorzy, przepojeni duchowością własnej posługi i aby wykonywali swe funkcje w czynnościach liturgicznych. 22w ten sposób jasno ukazywać się będzie alumnom zadanie właściwe kapłaństwu posługi jak również zadania diakonów, lektorów i akolitów.

Niech będzie w seminarium schola śpiewaków zgodnie z przepisem Instrukcji Musicam sacram, nr 19.

14. Ważne jest, aby zazwyczaj cała wspólnota gromadziła się na uczestnictwo w liturgii; niekiedy jednak pożyteczne będzie sprawowanie jakiejś czynności liturgicznej w mniejszym zgromadzeniu, np. z udziałem alumnów, którzy dopiero co wstąpili do seminarium i potrzebują katechezy liturgicznej, o której była mowa wyżej w nr. 8, albo w seminariach regionalnych – z udziałem alumnów tej samej diecezji, albo w innych okolicznościach. Trzeba jednak pamiętać o tym, aby takie zgromadzenia nie naruszały jedności całej wspólnoty i aby były zachowane przepisy Stolicy Swiętej. 23

15. Należy więc dbać o to, aby jasno uwydatniała się eklezjalna natura zgromadzenia liturgicznego. Wspólnota seminaryjna jest częścią Kościoła odróżniającą się od innych ludzkich wspólnot i ugrupowań; trzeba więc, aby wyrażała Kościół i pozostawała otwarta na całą społeczność kościelną. Z tej też racji niech czasem, zwłaszcza w szczególnych okolicznościach, przyłącza się do liturgicznych obchodów parafialnych a zwłaszcza niech uczestniczy w tej pełni celebracji, której przewodniczy biskup.

Udział w liturgicznym życiu diecezji skupiającym się wokół osoby biskupa, zalecony wszystkim wiernym 24, jest potrzebny szczególnie tym, którzy mają być przyszłymi współpracownikami biskupa. Stosowną więc jest rzeczą, aby alumni seminarium, a zwłaszcza diakoni, otaczali swego biskupa w większe uroczystości, szczególnie w ciągu Paschalnego Triduum lub w innych okolicznościach, zgodnie z tradycją diecezji, i aby wówczas pełnili posługi wynikające ze święceń lub z przyjętego upoważnienia, czy to w kościele katedralnym czy to w innych kościołach, w których biskup celebruje. Może się tu wyłaniać pewna trudność w seminariach, w których przebywają alumni z różnych diecezji. Tym alumnom również należy stworzyć możliwość uczestniczenia w życiu swoich diecezji i w liturgii sprawowanej przez poszczególnych biskupów; niech jednak uczą się posługiwać kościołowi i biskupowi danego miejsca zgodnie z tradycją.

d) Sama celebracja

16. Niech alumni pamiętają, że czynności liturgiczne nie są czynnościami prywatnymi, lecz celebracjami Kościoła, które należą do całego ciała Kościoła, ukazują je i tworzą; są przeto normowane prawami Kościoła. 25Dlatego sprawowanie liturgii w seminarium winno być wzorowe zarówno pod względem obrzędowym, jak duchowym i duszpasterskim 26, tak z zachowaniem przepisów i tekstów ksiąg liturgicznych jak i zasad podanych przez Stolicę Apostolską i przez konferencję biskupią.

17. Aby alumni z większym duchowym pożytkiem mogli wchodzić w bogactwa liturgii oraz praktycznie się przygotować do przyszłej posługi, należy zachować zdrową różnorodność w sposobie sprawowania czynności liturgicznych oraz uczestniczenia w nich. 27
Różnorodność ta będzie dotyczyć sposobu sprawowania Mszy świętej, celebracji słowa Bożego, celebracji pokutnych lub chrzcielnych, struktury błogosławieństw; obrzędy będą sprawowane z większą lub mniejszą okazałością, będą przystosowane do różnych okoliczności i wymagań; z uwzględnieniem zezwoleń lub zaleceń ksiąg liturgicznych oraz postanowień Stolicy Apostolskiej.

Chodzi tu o umiejętność prawidłowego wyboru spośród wielu możliwości zaofiarowanych przez księgi liturgiczne, o wybór nowych tekstów, o ich układanie i wypowiadanie dostosowane do różnych okazji (prośby w modlitwie powszechnej, zachęty). Obowiązkiem profesorów seminarium jest nie tylko świadczenie pomocy alumnom i pokierowanie nimi, lecz także cierpliwie ich poprawianie, tak aby przyswoili sobie właściwe pojęcie liturgii, oparte na poczuciu Kościoła i na jego nauce.

W ten sposób przyszli kapłani skutecznie nauczą się nie tylko stosować w praktyce duszpasterskiej różne możliwości stwarzane przez odnowioną liturgię, lecz także przywykną zachowywać słuszne granice.

18. Wspomniana wyżej troska o rozmaitość w sprawowaniu liturgii nie powinna bynajmniej odwracać uwagi od potrzeby przyswajania sobie niezmiennych elementów liturgii pochodzących z Bożego ustanowienia. 28Struktura liturgii bowiem pozostaje zawsze ta sama, wiele też ważnych czynności i tekstów często się powtarza; trzeba więc alumnom pomagać, aby głębiej wnikali w te elementy liturgii, aby nad nimi rozmyślali i znajdowali w nich smak duchowego pokarmu.

19. Bardzo pożyteczna jest dla alumnów zażyłość z językiem łacińskim i ze śpiewem gregoriańskim. Nie tylko świeckim wiernym należy zapewnić możność zanoszenia wspólnej modlitwy i śpiewu w wielkich zgromadzeniach zgodnie z postanowieniem Soboru Watykańskiego II 29, lecz także trzeba, aby przyszli kapłani byli głęboko zakorzenieni w tradycji modlącego się Kościoła, aby docierali do oryginalnego sensu tekstów i mogli porównywać tłumaczenia na języki nowożytne z tekstem oryginalnym.

e) Przygotowanie alumnów do przyszłych zadań duszpasterskich w dziedzinie liturgii

20. Starannie należy dbać o to, aby alumni byli przygotowani do przyszłych zadań duszpasterzy i przewodników liturgicznego zgromadzenia wiernych. Niech nauczą się wszystkiego, co dotyczy godnego sprawowania liturgii, a zwłaszcza Mszy świętej. 30

Trzeba jednak unikać w tej dziedzinie dwóch błędów:

1) Aby alumni nie pojmowali i nie przeżywali celebracji liturgicznej jako zwykłego ćwiczenia mającego ich przygotować do przyszłej posługi duszpasterskiej; winni tutaj i teraz, zgodnie ze swoją obecną sytuacją świadomie, mądrze i pobożnie uczestniczyć w misterium liturgii.

2) Aby nie ograniczali się do wyboru tylko tych tekstów, które, jak sądzą, odpowiadają wiernym, jacy kiedyś będą powierzeni ich pasterskiej pieczy; trzeba, aby teraz tak zgłębiali wszystkie bogactwa modlitwy Kościoła, ażeby nimi przepojeni, mogli potem udzielać ich swoim wiernym.

21. Niech alumni starają się przez odpowiednie ćwiczenia duszpasterskie wprowadzać w czyn to, czego doświadczyli i czego się nauczyli w seminarium. Czasem odpowiednim dla bezpośredniego wtajemniczenia w posługę liturgiczną, dzięki czemu alumni zostają wprowadzeni w funkcje, jakie mają wykonywać w celebracjach parafialnych, są różne okoliczności nadarzające się w ciągu roku szkolnego, przede wszystkim zaś wakacje, wreszcie – gdy chodzi o kurs bardziej intensywny – czas pod koniec studiów teologicznych, gdy przyszli kapłani, wyświęceni już na diakonów, mają większe możliwości posługiwania w liturgii. Aby zaś to wtajemniczenie odpowiadało swemu celowi i sprzyjało przygotowaniu alumnów, winno się odbywać pod kierunkiem i kontrolą profesorów seminarium lub osób odpowiedzialnych za liturgię w diecezji. 31

2. ZASADY DOTYCZĄCE POSZCZEGÓLNYCH CZYNNOŚCI LITURGICZNYCH

a) Msza święta i kult eucharystyczny

22. Niech alumni pojmują Ofiarę eucharystyczną jako prawdziwe źródło i szczyt całego życia chrześcijańskiego. Niech przez nią uczestniczą w miłości Chrystusa, czerpiąc z tego obfitego źródła nadprzyrodzoną moc dla swego duchowego życia i apostolskiej pracy. 32Trzeba często mówić o tym w homilii w codziennych okolicznościach. Starannie należy wpajać alumnom takie nastawienie do Mszy świętej i do Najświętszego Sakramentu Eucharystii, jakiego może nie przyswoili sobie jeszcze przed wstąpieniem do seminarium.

Niech zdobywają głębokie przeświadczenie, że kapłani wypełniają w Ofierze eucharystycznej swoje główne zadanie; że w tej Ofierze nieustannie dokonuje się dzieło naszego odkupienia; że kiedy kapłani jednoczą się z działaniem Chrystusa Kapłana, codziennie samych siebie ofiarują Bogu. 33

23. Trzeba więc nade wszystko, aby codzienne sprawowanie Eucharystii, mające swe dopełnienie w sakramentalnej komunii, przyjmowanej godnie i w pełni dobrowolnie, było ośrodkiem całego życia seminarium i aby alumni świadomie w nim uczestniczy1i. 34

Z wyjątkiem okoliczności, o których była mowa w nr. 14, Msza święta winna być działaniem całej społeczności seminaryjnej, w którym każdy bierze udział zgodnie ze swoją sytuacją. Dlatego chwalebną jest rzeczą, jeżeli kapłani mieszkający w seminarium i nie zobowiązani z racji duszpasterskich do sprawowania Mszy świętej gdzie indziej, koncelebrują Mszę wspólnotową; podobnie, jeśli diakoni, akolici i lektorzy wykonują swoje posługi. 35

Pożądane jest, aby zawsze pewne części Mszy były śpiewane. 36

24. Godna polecenia jest w seminarium Komunia święta pod obiema postaciami, ponieważ wyraża pełniejszy kształt znaku 37; trzeba przy tym zachować zasady podane w Ogólnym wprowadzeniu do Mszału Rzymskiego oraz zarządzenia biskupów.

25. W czasie wakacji duchowa dojrzałość alumnów i umiłowanie powołania kapłańskiego okazuje się w pilnym i stałym uczestnictwie we Mszy świętej w ciągu tygodnia.

26. Z uwagi na pewne zwyczaje tu i ówdzie powstające, trzeba przyszłym prezbiterom stanowczo przypominać, że Kościół usilnie zaleca kapłanom codzienne sprawowanie Ofiary eucharystycznej, będącej aktem Chrystusa i Kościoła oraz składanej za zbawienie całego świata. Kapłani powinni tak czynić, choćby nie pełnili obowiązków duszpasterskich i nawet wówczas, gdyby nie była możliwa obecność wiernych. 38

27. Poprzez udział we Mszy świętej z prawdziwą pobożnością i pogłębioną wiarą należy alumnów prowadzić ku gorącej pobożności eucharystycznej, w myśl encykliki Mysterium fidei oraz Instrukcji Eucharisticum mysterium. 39Należy im więc zalecać, aby po Komunii świętej jakiś czas trwali na modlitwie i aby w ciągu dnia przychodzili do kaplicy na modlitwę wobec Najświętszego Sakramentu. W pewnych dniach w roku może się odbywać wystawienie Najświętszego Sakramentu zgodnie z zasadami zawartymi w tejże Instrukcji 40 i podanymi przez miejscowego ordynariusza.

Przy wyposażaniu kościoła seminaryjnego tabernakulum z Najświętszym Sakramentem należy tak umieścić, aby sprzyjało modlitwie osobistej i by alumni mieli łatwy dostęp do Pana, któremu także prywatnie winni oddawać cześć. 41

b) Liturgia Godzin

28. Po przeprowadzeniu reformy Liturgii Godzin 42zostały otwarte obfite duchowe źródła modlitwy Kościoła zwłaszcza dla prezbiterów, diakonów i zakonników zobowiązanych do chóru, a także dla całego ludu chrześcijańskiego, który jest usilnie zapraszany do gorliwego w niej udziału. 43 Z tej racji w wielkim poszanowaniu winni mieć w seminarium Liturgię Godzin nie tylko ci, którzy otrzymali nakaz jej sprawowania, to jest prezbiterzy i diakoni, lecz także cała społeczność alumnów.

29. Trzeba więc podtrzymywać w seminarium wspólne sprawowanie godzin modlitwy i często, zwłaszcza w niedziele i święta, czynić to z zastosowaniem śpiewu; przewodniczący modlitwie niech w bardzo krótkich słowach wprowadza w nią alumnów; w ten sposób alumni stopniowo zdobędą smak, zrozumienie i umiłowanie bogactwa modlitwy liturgicznej oraz będą z niej czerpać natchnienie dla osobistej modlitwy i kontemplacji; niech Liturgia Godzin harmonizuje z innymi zwyczajowymi ćwiczeniami pobożności, bynajmniej ich nie wykluczając.

30. Z zasady należy wspólnie sprawować, z zachowaniem odpowiedniej pory dnia, Jutrznię jako modlitwę poranną i Nieszpory jako modlitwę wieczorną, które „zgodnie z czcigodną tradycją całego Kościoła (należy uważać) za główne części codziennego oficjum” 44.

O ile to możliwe, modlitwa na zakończenie dnia (completorium) niech będzie modlitwą przed spoczynkiem, a jeśli nie można jej odmówić wspólnie, niech alumni zanoszą ją do Boga prywatnie.

Gdzie istnieje zwyczaj przeznaczania na modlitwę wspólną także jakiegoś czasu w ciągu dnia, wypada sprawować godzinę pośrednią (hora media). Godną pochwały rzeczą jest sprawowanie Godziny czytań, szczególnie w wigilię niedziel i uroczystości, niekiedy w postaci „wigilii przedłużonej”, tak jak jest ona opisana w księdze Liturgii Godzin.

Wreszcie, w czasie rekolekcji sprawowanie liturgii godzin w całości będzie odpowiednim podkreśleniem momentów modlitwy.

31. Starannie należy wyrabiać u alumnów takie wewnętrzne usposobienie, aby podczas święceń diakonatu dobrowolnie i z całą świadomością przyjęli nakaz sprawowania całego cyklu Liturgii Godzin. Kościół bowiem zobowiązuje wyświęconych do modlitwy liturgicznej, „ponieważ modlitwa Chrystusowa ma trwać nieprzerwanie w Kościele. Stanie się to wtedy, kiedy przynajmniej oni będą spełniali stale i niezawodnie to, co jest zadaniem całej wspólnoty wierzących” 45.

Niech więc przełożeni seminarium pamiętają że dla należytego przygotowania alumnów do modlitwy liturgicznej oprócz żywego doświadczenia liturgii konieczne jest szczególnie: wyłożenie zasad doktrynalnych podanych w Ogólnym wprowadzeniu do Liturgii Godzin, a także przekazanie odpowiedniego rozumienia psalmów, tak aby w świetle Nowego Testamentu i Tradycji odczytywali w nich misterium Chrystusa oraz podtrzymywali nimi własną modlitwę. 46

c) Dzień Pański i rok liturgiczny

32. Dzień Pański niech będzie dla seminarzystów – czy to gdy uczestniczą we Mszy świętej w seminarium czy zostają wysłani do parafii – tak z racji sprawowania liturgii jak z racji układu całego dnia, „najstarszym i pierwszym dniem świątecznym”, który należy tak przedstawić i wpoić w pobożność alumnów, aby był radosnym obchodem Misterium Paschalnego. 47

Ze szczególną gorliwością należy obchodzić w seminarium doroczny cykl misteriów Chrystusa, w myśl Konstytucji Sacrosanctum Concilium 48.

Obok zgodnego z zasadami ksiąg liturgicznych sprawowania Mszy świętej i Liturgii Godzin należy zadbać o to, aby dzień Pański oraz główne obchody ku czci Chrystusa, Matki Najświętszej i świętych odznaczały się charakterem świątecznym i były dniami radości.

Szczególną wagę należy przywiązywać do obchodzenia dni ku czci świętych danej diecezji lub regionu, kiedy seminarium jest „regionalne”, oraz przedstawiać alumnom życie i duchowość świętych. Należy również starannie obchodzić rocznicę poświęcenia kościoła katedralnego i rocznicę święceń miejscowego biskupa.

Każdy z tych obchodów winien być przygotowany przez katechezę, dostosowaną tak do potrzeb dzisiejszych alumnów jak i przyszłych prezbiterów. Nie należy przy tym zaniedbywać duszpasterskiej wartości niektórych zwyczajów ludowych. Cały rok liturgiczny, obejmujący nie tylko sprawowanie liturgii ale i codzienne życie, winien być jakby duchową drogą ku zjednoczeniu z misterium Chrystusa.

33. Trzeba zapewnić alumnom w ciągu lat przygotowania w seminarium takie wychowanie, aby przeżyli obchód okresów i uroczystości roku liturgicznego z całą ich okazałością. Kiedy potem staną się prezbiterami i podejmą kapłańskie posługiwanie, obchodzenie uroczystości będzie poszerzać zakres ich apostolskiej pracy; będą musieli powtarzać obchody w wielu miejscach i to często w formie prostszej niż przewidują to księgi liturgiczne.

Dlatego ten wzniosły sposób, w jaki alumni przeżywają w seminarium rok liturgiczny, niech posłuży im za przykład dla przyszłej posługi duszpasterskiej i jako podstawa, na której potem będzie się opierało ich rozmyślanie i nauczanie o roku liturgicznym.

34. Słuszna i stosowna pedagogia w tej dziedzinie nie może przeoczyć szczególnego nastawienia naszych czasów: w niektórych okolicach nie odznaczających się żywą wiarą ludzie nie wykazują skłonności do głębokiego pojmowania okresów liturgicznych i świąt. Trzeba więc mieć na uwadze tych alumnów, którzy przed wstąpieniem do seminarium nie zdobyli głębszego doświadczenia roku liturgicznego; należy im ułatwiać zrozumienie jego nadprzyrodzonego znaczenia, aby poznali głębszy wymiar zbawczych wydarzeń i doznali ukrytej w nich łaski.

d) Sakrament pokuty

35. W życiu wewnętrznym przyszłych kapłanów wielkie znaczenie ma sakrament pokuty, który – jako sakrament – najskuteczniej spośród innych aktów pokutnych może się przyczynić do wyrobienia wewnętrznych dyspozycji koniecznych do naśladowania Chrystusa i przejęcia się duchem Ewangelii, do coraz pełniejszego nawrócenia, do oczyszczenia serca, do zdobycia cnoty pokuty i prowadzenia życia naznaczonego znamieniem Krzyża.

36. Niech alumni często przystępują do tego sakramentu, aby zdobywali łaskę odpowiednio do swoich codziennych duchowych wysiłków. 49Częsta spowiedź bowiem „nie jest to (…) tylko powtarzanie obrzędów ani psychologiczne ćwiczenie, lecz nieustanna troska o doskonalenie łaski chrztu, abyśmy nosząc w naszym ciele umartwienie Jezusa Chrystusa, coraz bardziej ukazywali w sobie życie Jezusa” 50.

Przystąpienie do sakramentu pokuty jest aktem głęboko osobistym i winno się dokonywać pojedynczo; winno zachowywać swój charakter liturgiczny i z zasady odróżniać się od kierownictwa duchowego. Częstotliwość tego aktu winna być określana w porozumieniu z własnym spowiednikiem, zgodnie z tradycją duchowych mistrzów i prawami Kościoła.

Celem jaśniejszego ukazania eklezjalnej natury pokuty 51 wskazaną będzie rzeczą sprawować niekiedy, zwłaszcza w Wielkim Poście i z okazji rekolekcji, celebracje pokutne w sposób podany w Rytuale Rzymskim, albo bez spowiedzi sakramentalnej albo ze spowiedzią i rozgrzeszeniem indywidualnym; w tym ostatnim przypadku należy uszanować wolność każdego.

e) Sprawowanie święceń i obrzędów przygotowawczych

37. Kościół towarzyszy kandydatom do prezbiteratu w ich drodze podobnie jak kandydatom do wtajemniczenia, to jest nie tylko przez formację doktrynalną i duchową lecz także poprzez obrzędy.

W miarę postępu studiów i zgodnie z zasadami podanymi przez konferencję biskupią, kiedy wiadomo, że zamiar kandydatów poparty koniecznymi przymiotami, staje się wystarczająco dojrzały, są oni zapraszani do publicznego wyrażenia tegoż zamiaru; biskup zaś po wyrażeniu pisemnej akceptacji, mocą której dokonuje się przyjęcie ze strony Kościoła, sprawuje z ich udziałem obrzęd przyjęcia do grona kandydatów do diakonatu i prezbiteratu. 52

Po zachowaniu odstępu czasu, ustalonego przez Stolicę Apostolska lub przez konferencję biskupią albo też wymagającego ustalenia, ci sami kandydaci w ciągu studiów teologicznych 53 „winni przyjąć posługi lektora i akolity, jeśli ich jeszcze nie przyjęli, oraz winni je przez odpowiedni czas wykonywać, aby się lepiej przygotować do przyszłej służby słowu Bożemu i ołtarzowi” 54.

38. Sprawowanie tych obrzędów wraz z poprzedzającym je pouczeniem stworzy alumnom sposobność do wzajemnej modlitwy i ułatwi im lepsze zrozumienie zadań, jakie mają podjąć, ich znaczenia i obowiązków, a także wprowadzi ich w duchowość odpowiadającą poszczególnym posługom i święceniom. Zasadnicze elementy tego duchowego i doktrynalnego przygotowania do podjęcia obowiązków lektora i akolity można łatwo wyprowadzić z postanowień motu proprio Ad pascendum55 i Ministeria quaedam 56.

Obrzędy te będą sprawowane w miarę możności z udziałem całej wspólnoty seminaryjnej, w parafii kandydatów albo w seminarium.

39. Święcenia diakonów i prezbiterów, chociaż z dużym pożytkiem duszpasterskim można je będzie sprawować zarówno we własnych parafiach kandydatów jak i w parafiach, w których pełnili już jakąś posługę, są radosnym wydarzeniem dla całej społeczności diecezjalnej. Powinna być ona o nich powiadomiona i na nie zaproszona. Sprawowanie tych obrzędów winno być przygotowane bardzo starannie i godnie, a biskupa winni otaczać jego prezbiterzy i diakoni, alumni seminarium i wierni.

40. Święcenia mają bardzo głęboki wpływ na życie seminarium. Nie tylko kandydaci do święceń ale i wszyscy alumni seminarium winni być do nich przygotowani przez odpowiednia katechezę opartą na obrzędach i tekstach. Katecheza ta pomoże im poznać autentyczną naukę na temat kapłaństwa i duchowego kształtu apostolskiego życia.

41. Niech lektorzy i akolici wykonują swoje posługi. Diakoni zaś, zanim zostaną dopuszczeni do prezbiteratu, niech przez pewien czas pełnią funkcje wynikające ze święceń, w seminarium lub w parafiach, lub też u boku swego biskupa.

42. Jasną jest rzeczą, że skoro Kościół dokonał tak znacznej zmiany dyscypliny i obrzędów związanych ze stopniami wiodącymi do kapłaństwa, wychowawcy seminarium winni zająć taką postawę i zastosować takie metody wychowawcze, aby ta nowa dyscyplina łatwiej przyniosła wszystkie swoje owoce.

CZĘŚĆ DRUGA
WYKŁADY LITURGIKI W SEMINARIACH

1. ZASADA OGÓLNA

43. Oprócz pierwszego i podstawowego wtajemniczenia w liturgię, które w razie potrzeby powinno się odbyć tuż po wstąpieniu alumnów do seminarium, o czym była mowa wyżej w nr. 8 57, konferencje biskupie winny zarządzić, aby w programie formacji nauka liturgii zajmowała w czteroleciu teologicznym miejsce zgodne z przepisem Konstytucji Sacrosanctum Concilium, nr 16: „W seminariach i zakonnych domach studiów naukę świętej liturgii należy zaliczyć do przedmiotów koniecznych i ważniejszych, na wydziałach zaś teologicznych do przedmiotów głównych, a wykładać je z uwzględnieniem zarówno aspektu teologicznego i historycznego, jak i duchowego, duszpasterskiego oraz prawnego”. Przepisy te, bardziej szczegółowo ujęte w nr. 79 Podstawowego programu, winny być rozumiane we właściwym dla nich sensie oraz wprowadzone w życie zgodnie z tym, co jest wskazane w następnych paragrafach.

2. WŁAŚCIWY PRZEDMIOT I CEL TEJ DYSCYPLINY

44. Nauka liturgii winna być wykładana zgodnie z dzisiejszymi potrzebami. Trzeba tu zwracać uwagę przede wszystkim na dziedzinę teologii, duszpasterstwa i ekumenizmu:

a) Dla liturgicznej formacji przyszłych kapłanów szczególne znaczenie posiada ścisłe powiązanie między liturgią i nauką wiary. Przy wykładzie tej dyscypliny należy ten związek odpowiednio naświetlić. Kościół modląc się wyraża bowiem przede wszystkim swoją wiarę, tak że „prawo modlitwy określa prawo wiary” 58. Dlatego nie tylko trzeba wiernie zachować „prawo modlitwy”, aby nie zostało naruszone „prawo wiary”, lecz i na odwrót ci, którzy zajmują się świętą teologią, powinni wnikliwie badać tradycję kultu Bożego, zwłaszcza kiedy mówi o naturze Kościoła oraz wykładają naukę o sakramentach i o ich dyscyplinie.

b) Jeśli chodzi o aspekt pastoralny, jest rzeczą najwyższej wagi, aby przyszli kapłani właściwie i w pełni rozumieli odnowę liturgii podjętą przez Sobór Watykański II w świetle zdrowej nauki i tradycji, nie tylko zachodniej lecz także wschodniej. Należy wyłożyć alumnom zasady odnowy liturgicznej, aby lepiej zrozumieli racje, na których opierają się przystosowania lub zmiany przez Kościół postanowione; aby potrafili dostrzec także inne modyfikacje, których słusznie można pragnąć; aby przy obecnym roztrząsaniu poważnych i trudnych zagadnień odróżniali niezmienną część liturgii, jako pochodzącą z Bożego ustanowienia, od innych części podlegających zmianie. 59

c) Także dialog ekumeniczny rozwinięty przez Sobór Watykański II domaga się odpowiedniego przygotowania w zakresie wiedzy liturgicznej. W dialogu tym poruszane są bowiem liczne i trudne kwestie z dziedziny liturgii; do właściwej ich oceny trzeba alumnów przygotować.

3. ZAKRES NAUKI LITURGII I METODA WYKŁADU

45. Do każdej konferencji biskupiej należy dokładniejsze określenie w programie formacji sposobu, w jaki wiedza liturgiczna ma być wykładana w seminarium. W dodatku do tej Instrukcji tytułem przykładu podany jest wykaz zagadnień, które należałoby omówić; tutaj wymienia się tylko ogólniejsze zasady:

46. Przede wszystkim należy alumnom wyjaśnić czynności liturgiczne, to jest wchodzące w ich zakres teksty, obrzędy i znaki.

Trzeba tak wyjaśnić prośby i modlitwy wypowiadane w liturgii, aby jasno ukazały się zawarte w nich skarby doktrynalne i duchowe. Nie wystarczy przy tym odczytanie ich w przekładzie na języki nowożytne, lecz trzeba sięgnąć do tekstów oryginalnych oraz poprzeć je świadectwem Pisma świętego i tradycji Ojców. Ponadto należy pamiętać, że tylko ci potrafią właściwie zrozumieć rodzaj literacki chrześcijańskiej euchologii a zwłaszcza psalmów, którzy zdobyli już pewną formację w dziedzinie literatury.

Niech profesor liturgii starannie wyłoży również treść owych wprowadzeń (Institutiones), które zostały zamieszczone w Mszale i księdze Liturgii Godzin, oraz wstępów (Praenotanda) podanych na początku każdej części Rytuału Rzymskiego. W dokumentach tych bowiem przedstawiona jest zarówno doktryna teologiczna, jak aspekt pastoralny i duchowy nie tylko obrzędów lecz także składających się na nie elementów. Bardzo często również w dokumentach tych są podane różne sposoby wykonywania tego samego obrzędu; niech więc profesor tak ukształtuje rozeznanie alumnów, aby potem umieli rozróżniać sposoby, jakie zgodnie z prawem można stosować zależnie od okoliczności, i aby rozumieli, dlaczego rubryki mówią: „z zasady”, „stosownie do warunków” lub „jest rzeczą chwalebną”.

47. Duże znaczenie ma obecnie historia liturgii. 60Dlatego radzi się, aby w wykładach dokładnie zostały przedstawione dzieje obrzędów, co pozwoli lepiej uchwycić ich znaczenie oraz odróżnić niezmienne części liturgii, pochodzące z Bożego ustanowienia od tych, „które z biegiem lat mogą lub nawet powinny być zmienione, jeśli wkradły się do nich elementy, które niezupełnie dobrze odpowiadają wewnętrznej naturze samej liturgii, albo jeżeli te części stały się mniej odpowiednie” 61. Trzeba również wykazać, jak to Kościół w różnych okolicznościach dostosowuje metody duszpasterskie do różnych zwyczajów i kultury ludów.

Z historycznych dokumentów dotyczących obrzędów może również z wielkim pożytkiem czerpać teologia sakramentów, osiągając przez to większą jasność i pewność.

48. W historycznym opisie obrzędów należy również przywiązywać odpowiednią wagę do tradycji Kościołów Wschodnich „W nich bowiem, sławnych, czcigodną starożytnością, jaśnieje tradycja, pochodząca od Apostołów poprzez Ojców, która stanowi część przez Boga objawianego i niepodzielnego dziedzictwa Kościoła powszechnego” 62. Także wzgląd duszpasterski pobudza obecnie wszystkich do poznawania wschodnich liturgii.

49. Pożyteczną jest rzeczą, aby oprócz wykładu poszczególnych czynności liturgicznych przedstawiona została teologia całej liturgii zgodnie z treścią nr. 5-21 Konstytucji Sacrosanctum Concilium; w tym celu należy zapewnić głębsze poznanie Paschalnego Misterium Chrystusa, „z którego czerpią swoją moc wszystkie sakramenty i sakramentalia” 63, historii zbawienia 64, obecności Chrystusa w liturgii świętej 65, a także zbadać pojęcie znaku, skoro liturgia posługuje się widzialnymi znakami dla oznaczenia niewidzialnej rzeczywistości boskiej 66i przez znaki w sposób dla każdego z nich właściwy dokonuje się uświęcenie człowieka. 67 Niech na tej podstawie jasne się okaże, iż zgromadzenie liturgiczne objawia Kościół Boży; jest on bowiem ludem Bożym obdarzonym jednością i nacechowanym różnorodnością posług. 68

50. Do pogłębionego teologicznie wykładu liturgiki a także do rozwiązania wielu trudności, wyłaniających się przed duszpasterzami w dziedzinie kształtowania i rozwijania liturgii w znacznej mierze mogą się przyczynić pewne wyniki współczesnych nauk humanistycznych, jak antropologia, socjologia, lingwistyka, historia porównawcza religii itd. W wielu przypadkach rzucają one obfite światło, oczywiście w granicach określonych nadprzyrodzonym charakterem liturgii. Trzeba w tej dziedzinie budzić u alumnów właściwe rozeznanie, aby potrafili prawidłowo oceniać rolę wspomnianych nauk oraz unikać wszystkiego, co by mogło podważać nadprzyrodzoną moc katolickiego kultu.

W związku ze stosowaniem tych nauk należy ponadto trzymać się zasady, „by nie tyle mnożyć przedmioty, ile raczej uwzględniać w ramach przedmiotów już ustalonych wykład nowych zagadnień, czy aspektów” 69.

4. PRZYMIOTY PROFESORA LITURGIKI ORAZ ZWIĄZEK TEGO PRZEDMIOTU Z INNYMI PRZEDMIOTAMI WYKŁADANYMI W SEMINARIUM

51. Dla zapewnienia właściwego wykładu tych zagadnień trzeba, aby był w seminarium profesor należycie przygotowany do przekazywania nauki o liturgii, o ile to możliwe, w jednym z przeznaczonych do tego instytutów. 70Winien znać teologię i historię, być obeznany z dziedziną duszpasterstwa i wykazywać zrozumienie publicznej modlitwy Kościoła. Powinien mieć świadomość, że jego rola nie jest czysto naukowa czy techniczna, ale raczej mistagogiczna; ma on wprowadzać alumnów w życie liturgiczne i jego duchową treść.

52. Profesorowie wykładający Pismo święte winni pamiętać, że odnowiona obecnie liturgia ofiaruje wiernym obfitszy wybór czytań biblijnych, a ponadto – że wszystkie czynności i znaki liturgiczne czerpią znaczenie z Pisma świętego. 71Stąd też konieczna jest przyszłym kapłanom pełniejsza znajomość Ksiąg świętych i historii zbawienia, i to nie tylko wiedza egzegetyczna, ale „serdeczne i żywe umiłowanie Pisma świętego, o którym świadczy czcigodna tradycja obrządków wschodnich i zachodnich” 72.

53. Do rozwoju studium liturgiki niemało może się przyczynić koordynacja z innymi przedmiotami, zalecona przez sam Sobór Watykański II. 73Tak np. w nauce o sakramentach i przystępowaniu do nich powinna istnieć współpraca między profesorem liturgiki oraz tymi, którzy uczą alumnów teologii dogmatycznej, moralnej, pastoralnej i prawa kanonicznego. Niech często ze sobą rozmawiają, aby w ten sposób owocnie i jednomyślnie współdziałali w dążeniu do tego samego celu, unikając niepotrzebnych powtórzeń i wzajemnego zaprzeczania sobie.

54. Pożądane będzie, aby przy układaniu programu wykładów z dziedziny teologii tematy z zakresu liturgii były poruszane w tym samym czasie, w którym wykładane są związane z nimi zagadnienia teologiczne, np. aby wraz z wykładem o Kościele wyjaśniono pojęcia dotyczące modlitwy Kościoła itd.

W niektórych seminariach wskazane będzie może, aby profesor wykładający liturgikę, zajął się całą nauką o sakramentach. Nieodzowne jest wszakże, aby był prawdziwie biegły zarówno w sakramentologii jak i w dziedzinie wiedzy liturgicznej.

55. Trzeba będzie dołożyć starania, aby w nauce liturgiki zostały naświetlone te aspekty, które mogą się złożyć na owo podsumowanie teologii, jakiego w myśl przepisu Podstawowego programu formacji kapłańskiej (nr 63) oczekuje się pod koniec całego cyklu studiów, a jakie winno być wypracowane w ostatnim okresie nauczania teologii.

5. MUZYKA I SZTUKA SAKRALNA

56. Z uwagi na znaczenie muzyki sakralnej w sprawowaniu liturgii alumni winni otrzymać od specjalistów taką formację muzyczną, także praktyczną, jaka będzie im w przyszłości potrzebna do pełnienia funkcji przewodników odpowiedzialnych za sprawowanie liturgii. W tej formacji trzeba niewątpliwie liczyć się nie tylko z naturalnymi uzdolnieniami poszczególnych alumnów, lecz także korzystać ze współczesnych metod ułatwiających postęp uczniów w szkołach muzycznych. Chodzi zwłaszcza o to, aby alumni zdobyli nie tyle pewną umiejętność uprawiania muzyki wokalnej i instrumentalnej, lecz raczej autentyczną formację umysłu i serca, dzięki której potrafiliby poznać i docenić wybitne dzieła dawnej muzyki a we współczesnych eksperymentach dostrzec to, co zdrowe i słuszne. 74

57. „W czasach studiów filozoficznych i teologicznych klerycy powinni poznać także historię sztuki kościelnej i jej rozwój oraz zdrowe zasady, na których mają się opierać dzieła sztuki kościelnej, aby umieli szanować i konserwować czcigodne zabytki Kościoła oraz dawać odpowiednie rady artystom podczas wykonywania przez nich dzieł sztuki” 75. Także archeologia starochrześcijańska może się znacznie przyczynić do objaśnienia życia liturgicznego i wiary pierwotnego Kościoła.

58. Konieczną rzeczą jest również, aby alumni nauczyli się sztuki mówienia, posługiwania się gestami oraz korzystania ze środków przekazu. Bardzo ważne jest bowiem, aby wierni podczas sprawowania liturgii rozumieli nie tylko to, co mówi lub recytuje kapłan, czy to gdy wygłasza homilię, czy to gdy wypowiada modlitwy i prośby, lecz także to, co powinien wyrazić przy pomocy gestów i czynności. Formacja w tej dziedzinie nabiera w odnowionej liturgii wielkiego znaczenia i zasługuje na szczególną troskę.

6. PRAKTYKA DUSZPASTERSKA I WTAJEMNICZENIE W POSŁUGĘ LITURGICZNĄ

59. Praktyczne, duszpasterskie wtajemniczenie alumnów w posługę liturgiczną powinno być dokonywane w odpowiedni sposób i przy określonych okazjach w czasie całego trwania studiów 76; osiągnie ono jednak swój szczyt w ostatnim roku nauki, w którym przyszli kapłani po zaczerpnięciu z życia liturgicznego w seminarium ducha prawdziwie chrześcijańskiego, otrzymają dokładniejszą formację w tych samych warunkach, w jakich będę wykonywali swoją posługę kapłańską. Na ten okres praktycznej formacji trzeba będzie położyć szczególny nacisk w duszpasterskich przepisach i pouczeniach, jakie wydawać będą biskupi w związku z przygotowaniem do sakramentów oraz ich sprawowaniem. W przeprowadzaniu tej formacji niech profesorowie seminarium działają w porozumieniu z komisjami liturgicznymi diecezji lub regionu. Potrzeba dostosowania się do miejscowych warunków i przepisów wymaga także, aby alumni poznali i wysoko cenili różne formy pobożności ludowej zalecone przez władzę Kościoła. 77

7. KSZTAŁCENIE NIEKTÓRYCH ALUMNÓW W ZAKRESIE NAUKI LITURGII

60. Aby diecezje miały kapłanów wyspecjalizowanych do nauczania świętej liturgii i do kierowania miejscowymi komisjami liturgicznymi, trzeba odpowiednio przygotować niektórych kandydatów zdolnych do tych zadań. Po ukończeniu zwykłych studiów w seminarium i po odbyciu pewnego stażu duszpasterskiego, prezbiterzy wyznaczeni do tego przez biskupa powinni być wysłani do jednego ze specjalnych Instytutów założonych przez Stolicę Apostolską lub przez konferencje biskupie Jest to szczególnie pilne w tych krajach, w których według uznania kompetentnej władzy kościelnej pożądana jest gruntowniejsza adaptacja liturgii. 78

8. FORMACJA LITURGICZNA KAPŁANÓW PO STUDIACH SEMINARYJNYCH

61. W programie formacji kapłańskiej, która zgodnie z przepisami Soboru Watykańskiego II powinna być uzupełniana i kontynuowana po ukończeniu studiów seminaryjnych 79, winna być uwzględniona także liturgia. Jest to słuszne, ponieważ w ciągu studiów w seminarium nie można było wszystkiego wydobyć ze skarbca świętej liturgii; przemawiają za tym również współczesne warunki życia. Tak szybko bowiem zmieniają się ludzkie obyczaje i formy życia społecznego, że w danym czasie formacji kapłańskiej nie można przewidzieć, jakie potem wyłonią się trudności w pracy duszpasterskiej i jakie mogą rozgorzeć spory teologiczne. Nie można też pomijać różnych poglądów, jakie szybko i szeroko rozpowszechniają się poprzez czasopisma, zjazdy, środki społecznego przekazu. Niektóre z nich ujawniają także trudne kwestie dotyczące liturgii; kapłani z konieczności muszą je rozwiązywać, gdyż wiążą się one z ich codzienną posługą.

ZAKOŃCZENIE

62. Odnowione życie liturgiczne przynosi z dnia na dzień coraz większe owoce; nic w tym dziwnego, ponieważ liturgia w najwyższym stopniu przyczynia się do tego, aby wierni swoim życiem wyrażali oraz ujawniali misterium Chrystusa i rzeczywistą naturę prawdziwego Kościoła. Niech prezbiterzy i alumni seminariów uświadomią sobie, że w tym dobrodziejstwie mają większy udział niż inni wierni; w liturgii bowiem zdobywają głębsze i pełniejsze doświadczenie kapłaństwa i jego wymagań; zostają wezwani, aby naśladowali to, co sprawują. Tak więc ustawiczne studium i praktyka świętej liturgii ciągle przypomina przyszłym kapłanom ową metę, do której zmierzają wszystkie prace apostolskie a także sprawia, że wszelkie wysiłki, z jakimi podejmują studia, praktyki duszpasterskie i życie wewnętrzne, prowadzą do coraz większej dojrzałości i głębokiej jedności.

 

W Rzymie, w siedzibie Kongregacji, dnia 3 czerwca roku 1979, w Uroczystość Zesłania Ducha Świętego.

Gabriel M. Kard. Garrone,
Prefekt
+ Antoni M.Javierre Ortas,
Arcybiskup tyt. Metensis, Sekretarz

Przypisy:

1. Por. DK 2. 5. 9. 12.
2. Konstytucja o liturgii (KL), nr 2.
3. Por. KL 14.
4. Por. KL 15-17.
5. Por. nr. 4, 8, 16, 19.
6. Por. nr. 14, 52, 53, 79, 94, 98.
7. Por. Dekret o formacji kapłanów (DFK), nr 1.
8. Por. Podstawowy program formacji kapłańskiej (Ratio fundamentalis institutionis sacerdotalis = RFIS). Wprowadzenie, nr 2.
9. Por. RFIS. Wprowadzenie, nr 7.
10. Por. RFIS. Wprowadzenie, nr 3.
11. DFK 12.
12. Por. KL 5-8.
13. KL 12.
14. Por. DFK 8.
15. Por. RFIS, nr 54.
16. Por. KL 13.
17. Por. KL 10. 11; RFIS, nr 53.
18. Por. nr. 24, 90.
19. Por. RFIS, nr 54 f.
20. Por. RFIS, nr 53.
21. Por. RFIS, nr. 46 i 47.
22. Por. KL 28.
23. Por. Kongregacja Kultu Bożego, Instrukcja o mszach z udziałem małych grup, z 15 maja 1969; AAS 61(1969), ss. 806 nn.
24. Por. KL 41.
25. Por. KL 23 i 26.
26. Por. niżej, nr 46.
27. Por. RFIS, nr 52.
28. Por. KL 21.
29. Por. KL 54.
30. Por. Kongregacja Obrzędów, Instrukcja o kulcie Tajemnicy Eucharystii z 25 maja 1967: AAS 59(1967), nr 20, ss. 552-553.
31. Por. RFIS, nr. 94, 97-99.
32. Por. KK, nr11; Dekret o przystosowanej odnowie życia zakonnego (DZ), nr 6; RFIS, nr 52; Jan Paweł II, encyklika Redemptor hominis z 4 marca 1979: AAS 71(1979), ss. 310 nn. 
33. Por. Dekret o posłudze i życiu kapłanów (DK), nr 13.
34. Por. RFIS, nr 52.
35. Por. wyżej, nr 10 i niżej, nr 41.
36. Por. Instrukcja Musicam sacram z 5 marca 1967: AAS 59(1967) ss. 300 nn.; por. także OWMR.
37. Por. Instrukcja o kulcie Tajemnicy Eucharystii, nr 32: AAS 59(1967), s. 558: „W tej bowiem formie (…) pełniej ujawnia się charakter Uczty eucharystycznej i dobitniejszy wyraz znajduje wola, mocą której nowy i wieczny Testament doznaje zatwierdzenia w Krwi Pańskiej, a nadto odniesienie Uczty eucharystycznej do uczty eschatologicznej w królestwie Ojca”.
38. Por. DK 13; Paweł VI, encyklika Mysterium fidei z 3 września 1965: AAS 57(1965), s. 761.
39. Paweł VI, encyklika Mysterium fidei: AAS 57(1965), s. 770-773; Instrukcja o kulcie Tajemnicy Eucharystii, zwłaszcza nr. 38 i 50; por. także Rytuał Komunia święta i kult Tajemnicy Eucharystycznej poza Mszą świętą, Typis Polyglottis Vaticanis 1973; DK 18.
40. Por. Instrukcja o kulcie Tajemnicy Eucharystii, nr. 62-66.
41. Por. tamże, nr 53.
42. Por. Paweł VI, konstytucja apostolska Laudis canticum z 1 listopada 1970: AAS 63(1971), ss. 527 nn.
43. OWLG (Ogólne wprowadzenie do Liturgii Godzin), nr. 20, 22, 26-27.
44. Por. KL 89.
45. OWLG, nr 28; DK 13.
46. RFIS, nr 53.
47. Por. KL 106.
48. Por. nr. 102-105, 108-111.
49. Por. RFIS, nr 55.
50. Rytuał Rzymski. Obrzędy Pokuty Wprowadzenie, nr 7; por. Jan Paweł II, encyklika Redemptor hominis: AAS 71(1979), ss. 314 nn.
51. Por. tamże, nr 22.
52. Por. Paweł VI, motu proprio Ad pascendum z 15 sierpnia 1972, I i III: AAS 64(1972), ss. 538-539.
53. Por. tamże, IV: AAS 64(1972), s. 539.
54. Tamże, II: AAS 64(1972), s. 539.
55. Por. tamże, I c: AAS 54(1972), s. 539.
56. Por. Ministeria quaedam. V i VI: AAS-64 (1972), s. 532-533.
57. To pierwsze wtajemniczenie liturgiczne może stanowić część „Wprowadzenia w misterium Chrystusa i w historię zbawienia”, o którym jest mowa w DFK 14 i w RFIS, nr 62.

58. Por. Prosper z Akwitanii, Indiculus, rozdz. 8: Denzinger-Schönmetzer, nr 246.
59. Por. RFIS, nr 79; por. KL 21.
60. Por. wyżej, nr 44 a.
61. Por. KL 21.
62. Por. Dekret o Kościołach Wschodnich katolickich (DKW), nr 1.
63. Por. KL 61.
64. Por. KL 5.
65. Por. KL 6-7.
66. Por. KL 33.
67. Por. KL 7.
68. Por. KL 26-32. 41-42.
69. RFIS, nr 80.
70. Por. KL15; Instrukcja Kongregacji Obrzędów o należytym wykonaniu Konstytucji o liturgii z 26 września 1964, nr 11: AAS 56(1964), s. 879.
71. Por. KL 24.
72. Tamże.
73. KL 16; por. DFK 16; RFIS, nr 90.
74. Por. KL 112-121; Instrukcja Musicam sacram z 5 marca 1967: AAS 59(1967), ss. 300 nn.
75. Por. KL 129.
76. Por. wyżej, nr. 20-21.
77. Por. KL 13.
78. Por. RFIS, nr 85.
79. Por. DFK 22; RFIS, nr. 100-101.

Tłumaczenie instrukcji „O liturgicznej formacji w seminariach”, wydanej przez Kongregację Wychowania Katolickiego w 1979 roku, uzyskało aprobatę Kurii Metropolitalnej w Krakowie w dniu 11 sierpnia 1987 r. (2043) /-/ + Franciszek kard. Macharski. Tłumaczenie z języka łacińskiego: ks. Stanisław Czerwi

 

---

Copyright © Konferencja Episkopatu Polski