Franciszek
PRZESŁANIE DO UCZESTNIKÓW KONFERENCJI : „CHARYZMAT I TWÓRCZOŚĆ. KATALOGOWANIE, ZARZĄDZANIE I INNOWACYJNE PROJEKTY DOTYCZĄCE DZIEDZICTWA KULTUROWEGO WSPÓLNOT ŻYCIA KONSEKROWANEGO”
Rzym, Auditorium Antonianum, 4 maja 2022 r.
Drodzy Bracia i Siostry!
Pięcioksiąg opowiada historię ludu Izraela, który wędrował przez pustynię w kierunku Ziemi Obiecanej. Izrael konstytuuje się jako lud, doświadczając bliskości Boga, poznaje sposoby kultu miłe Panu, uczy się prawa Bożego, które jest przede wszystkim miłością Boga i bliźniego. W tym opowiadaniu zwraca się uwagę nie tylko na ludzi, ale także na przedmioty sakralne, zwłaszcza na namiot świątynny i wyposażenie świątyni. Są one symbolami obecności Pana, a także znakami tożsamości Izraelitów w stosunku do narodów, z którymi się stykają. Ich znaczenie podkreśla troska, z jaką należy otaczać te przedmioty, poczynając od szczegółowego spisu, który je opisuje, o czym opowiada poniższy fragment Księgi Liczb:
„To jest to, co jest powierzone ich pieczy i co mają zanieść jako swoją służbę do namiotu konferencji: deski Mieszkania, jego pręty, jego filary, jego podstawy, filary ogrodzenia dookoła, ich podstawy, ich kołki, ich sznury, wszystkie meble i wszystkie rośliny. Należy wymienić z imienia i nazwiska przedmioty powierzone ich pieczy i które mają nosić. Taka jest służba rodzin synów Merari” (4, 31-33).
Ten mało znany fragment może stać się inspiracją dla waszej konferencji „Charyzmat i kreatywność” na temat dóbr kultury instytutów życia konsekrowanego, promowanej przez Kongregację Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego oraz Papieską Radę ds. Kultury, przy współpracy Konferencji Episkopatu Włoch, Papieskiego Uniwersytetu Gregoriańskiego i Uniwersytetu Bolońskiego oraz z udziałem Międzynarodowej Unii Przełożonych Generalnych, Unii Przełożonych Generalnych i Sekretariatu Pomocy Zakonnicom.
Od początku mojego pontyfikatu zwracam uwagę na zarządzanie kościelnymi dobrami doczesnymi w przekonaniu, że „podobnie jak wierny i roztropny szafarz ma za zadanie troskliwie dbać o to, co zostało mu powierzone (por. Łk 12, 42), tak i Kościół jest świadomy odpowiedzialności za ochronę i troskliwe zarządzanie własnymi dobrami, w świetle swojej misji ewangelizacyjnej i ze szczególną troską o potrzebujących”[1].
Od kilku lat Kongregacja ds. Osób Konsekrowanych troszczy się o to, by kierować poszczególnymi instytutami w zarządzaniu ich dobrami kościelnymi w służbie humanum i misji Kościoła. Doprowadziło to do powstania szeregu konferencji i dokumentów o doktrynalnej głębi i praktycznym charakterze, mających na celu promowanie bardziej dojrzałej świadomości zarządzania tymi dobrami, które mają charakter wybitnie kościelny, ponieważ muszą spełniać cele, które Kościół im przypisuje[2]. W konsekwencji, w poszanowaniu słusznej autonomii, którą się cieszą (por. kan. 586), wspólnoty życia konsekrowanego wykonują swoją zdolność patrymonialną (por. kan. 634§1; kan. 1255) w imieniu Kościoła, mając na uwadze dobro wspólne.
Konferencja ta, będąca owocem współpracy dwóch dykasterii Kurii Rzymskiej, zwraca uwagę na wartość kościelną, historyczną, artystyczną i kulturalną, jaką posiada wiele z tych dóbr. Instytuty życia konsekrowanego i Stowarzyszenia życia apostolskiego były i są krzewicielami sztuki i kultury w służbie wiary, kustoszami bardzo znaczącej części dziedzictwa kulturowego Kościoła i ludzkości: archiwów, książek, dzieł artystycznych i liturgicznych, samych budynków. W istocie, możliwe jest „rozwinięcie niemal „teologicznego” dyskursu na temat dóbr kultury, zważywszy, że odgrywają one rolę w świętej liturgii, w ewangelizacji i w działalności charytatywnej”[3].
Dzisiaj można dodać, że ich wartość polega zasadniczo na zdolności przekazywania znaczenia religijnego, duchowego i kulturowego, które dla dóbr kultury instytutów życia konsekrowanego polega przede wszystkim na uznaniu ich związku z historią, duchowością i tradycją konkretnych wspólnot, a w praktyce z ich „charyzmatem”. W szczególności można je traktować jako dobra świadectwa, które pozwalają zachować ten charyzmat, aby głosić go na nowo, przemyśleć i urzeczywistnić. Stąd tytuł waszej konferencji: „Charyzmat i kreatywność”, w której rozumiemy, że potrzeba, a niekiedy ciężar konserwacji może stać się okazją do odnowy, przemyślenia na nowo własnego charyzmatu, skomponowania go na nowo w aktualnym kontekście społeczno-kulturowym i zaplanowania go na przyszłość.
W tym względzie powtarzam to, co powiedziałem na wspomnianej wyżej pierwszej konferencji, promowanej przez Kongregację: „Wierność charyzmatowi założycielskiemu i wynikającemu z niego dziedzictwu duchowemu, wraz z celami właściwymi dla każdego Instytutu, pozostają podstawowym kryterium oceny administracji, zarządzania i wszystkich interwencji podejmowanych w Instytutach, niezależnie od ich poziomu”[4]. Istnieje zatem potrzeba zachowania charyzmatu i dziedzictwa duchowego Instytutu.
Należy więc przede wszystkim określić elementy specyficzne dla rozumienia tych dóbr, aby zdefiniować ich cechy historyczne, duchowe, teologiczne, eklezjologiczne i prawne.
Należy zatem promować katalogowanie dóbr w ich całości i różnorodności (archiwa, książki, dzieła sztuki ruchomej i nieruchomej), jako podstawowy akt wiedzy, a więc studium, ochrony prawnej, konserwacji naukowej, doskonalenia pastoralnego. Katalogowanie jest konieczne ze względu na służbę kulturze, przejrzystość zarządzania i ostrożność, biorąc pod uwagę wiele naturalnych i ludzkich niebezpieczeństw, na które narażone są te delikatne skarby. Dzisiejsza technologia komputerowa udostępnia narzędzia, które umożliwiają gromadzenie nieskończonej ilości danych i obrazów oraz upublicznianie lub utajnianie ich w sposób selektywny i niezwykle dokładny.
Ważne jest także podjęcie kwestii związanych z zarządzaniem dobrami kultury, zarówno pod względem ich trwałości ekonomicznej, jak i wkładu, jaki mogą one wnieść w ewangelizację i pogłębianie wiary.
Wreszcie, należy zająć się kwestią ponownego wykorzystania nieużywanych nieruchomości, która to potrzeba jest dziś jeszcze bardziej nagląca, nie tylko ze względu na kurczenie się liczbowe wspólnot życia konsekrowanego i konieczność znalezienia środków niezbędnych do opieki nad starszymi i chorymi siostrami i braćmi, ale także, w szczególności, ze względu na skutki przyspieszenia zmian legislacyjnych i konieczną potrzebę adaptacji. Nie bez znaczenia jest fakt, że przyczyną likwidacji są obciążenia ekonomiczne związane ze zwykłą i nadzwyczajną konserwacją i utrzymaniem, ponoszone przez te społeczności, zwłaszcza w Europie. Problem ten nie powinien być rozwiązywany w drodze pochopnych lub doraźnych decyzji, ale w ramach ogólnej wizji i dalekowzrocznego planowania, a także ewentualnie z wykorzystaniem sprawdzonej wiedzy fachowej. Dysponowanie dziedzictwem jest kwestią szczególnie delikatną i złożoną, która może wzbudzać złudne zainteresowanie osób pozbawionych skrupułów i być powodem zgorszenia wiernych: stąd konieczność działania z wielką rozwagą i roztropnością, a także tworzenia struktur instytucjonalnych, które będą towarzyszyć wspólnotom gorzej wyposażonym.
Wszystkie te zagadnienia zostaną dogłębnie przeanalizowane podczas dwóch dni konferencji. Będzie to okazja do określenia nie tylko problemów, ale także udanych doświadczeń i dobrych praktyk, którymi można się podzielić.
To właśnie poprzez wykorzystanie nieruchomości Kościół, a więc wszystkie wspólnoty, które go tworzą, może dawać dobre świadectwo i głosić możliwość ekonomii kultury, solidarności i gościnności.
Powierzając was Maryi, Matce Pana i Kościoła, której poświęcony jest miesiąc maj, udzielam wam mojego błogosławieństwa, modlę się za was i proszę was, abyście modlili się także za mnie.
Rzym, św. Jana na Lateranie, 4 maja 2022 r.
Franciszek
_______________
[1] List apostolski motu proprio Fidelis dispensator et prudens (24 lutego 2014 r.), Proemio.
[2] CIC can. 1254 § 2 i 1257 § 1.
[3] Przesłanie na konferencję „Czy Bóg już tu nie mieszka?”. (29 listopada 2018 r.), 2.
[4] Przesłanie do uczestników Międzynarodowego Sympozjum na temat „Zarządzanie dobrami kościelnymi Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego w służbie ludzkości i misji Kościoła” (8 marca 2014 r.).
Za: www.ofmconv.net
Copyright © Dicastero per la Comunicazione – Libreria Editrice Vaticana