Abp. Augustyn Mayer OSB
Sekretarz Kongregacji
LIST W SPRAWIE REWIZJI KONSTYTUCJI
Rzym, 10 lipca 1972 r.
Prot. N. Sp. R. 194/72.
Droga, Wielebna Matko,
W liście z dnia 4 grudnia 1967 roku Kongregacja dla Zakonów i Instytutów Świeckich zwróciła się do Zgromadzeń zakonnych z prośbą o przesyłanie akt ich Kapituł generalnych specjalnych, które miały odbywać się zgodnie z zaleceniem Motu proprio Ecclesiae Sanctae, I, 3.
Prosząc o to, Święta Kongregacja pragnęła dowiedzieć się, jakie eksperymenty są w toku i czy Kapituły trzymały się granic określonych przez Motu proprio. Normy wykonawcze pozwoliły na modyfikację konstytucji ad experimentum, zastrzegając jednak, że natura-ce’ i charakter właściwy danego Instytutu mają być zachowane.
W odpowiedzi na ten list wiele Instytutów nadesłało do Kongregacji akta swych Kapituł. Kongregacja przekazała licznym Instytutom swe uwagi i udzieliła pozwolenia na eksperymenty przeciwne ogólnemu prawu.
Badanie dekretów kapitulnych dotychczas opracowanych wykazało, że Zgromadzenia napotykają często jednakowe problemy, w wyniku czego uwagi przesłane im przez Świętą Kongregację są również jedne do drugich podobne. Ponieważ mija już szósty rok od wydania Motu proprio i Kongregacja nie jest w stanie przejrzeć dokładnie, tak jak by tego pragnęła, pozostałych akt Kapituł z krajów mówiących językiem angielskim, uważa ona za wskazane przygotować wykaz zasadniczych uwag i sugestii. W ten sposób, każdy Instytut będzie mógł zorientować się, co należy zmienić czy ulepszyć.
Różne komentarze mają tu zastosowanie. W tym okresie eksperymentowania, Święta Kongregacja nie zatwierdza nowych konstytucji. Nie znaczy to jednak, że dekrety kapitulne nie mogą od razu wejść w życie jako obowiązujące, byleby tylko cel, natura i charakter właściwy Instytutu były zachowane (S., II, 11).
Na każde jednak odchylenie od prawa ogólnego potrzebna jest wyraźnie udzielona dyspensa. W niektórych wypadkach mogło się zdarzyć, że Kongregacja nie zwróciła uwagi na pewne zmiany przeciwne prawu ogólnemu. Należy to przypisać przeoczeniu i nie można tego traktować jako wyraźnego pozwolenia.
Pragniemy tu umieścić niektóre uwagi, wysuwane często przez Świętą Kongregację odnośnie do akt kapitulnych. Mamy nadzieję, że posłużą one jako wytyczne w waszej ważnej pracy pisania konstytucji.
O ślubach w ogólności
(Konieczne jest podanie jasnej definicji każdego ślubu)
1. Czystość albo celibat konsekrowany:
„Czystość jako cnota całkowicie pozytywna, świadczy o wyróżniającej miłości Pana i symbolizuje w sposób najwyższy i absolutny tajemnicę jedności Ciała Mistycznego z Jego Głową, oblubienicy z jej wieczystym Oblubieńcem” (ET 13). Słowo „dziewictwo” ma swoje specyficzne znaczenie i nie powinno być używane w zamian za słowo „czystość”.
2. Ubóstwo:
Treść ślubu ubóstwa i jego praktyka powinny być przez Kapitułę dokładnie określone. ~W określeniu tym zawrzeć trzeba wiele czynników. Zakonnice powinny poznać ważność i godność pracy podejmowanej w celu zdobycia środków utrzymania. Styl życia nacechowany, jak przystoi, prostotą doprowadzi do braterskiego współdzielenia się, które stanowi istotny czynnik tak ubóstwa jak i życia wspólnego. Właściwe zrozumienie zależności powinno być wprowadzone nie tylko do prawodawstwa, ale i w realne życie. Nie do przyjęcia są decyzje Kapituły, które zmierzałyby do zwolnienia od wszelkiej zależności czy rozliczania się. „Formy ubóstwa tak poszczególnych członków, jak i każdej wspólnoty, zależą od rodzaju Instytutu i od praktykowanych w nim form posłuszeństwa; tak więc charakter zależności nieodłącznie związanej z ubóstwem realizowany będzie według różnych form powołania” (ET 21, por. 16—22).
3. Posłuszeństwo:
Należy uwzględnić konieczność konsultacji i współpracy, ale równocześnie trzeba uszanować obowiązki i prawa Przełożonej do wykonywania roztropnie osobistej władzy. „W ten sposób władza i wolność każdego nie tylko nie pozostają z sobą w sprzeczności, ale idą ręka w rękę w pełnieniu woli Bożej. Szukają jej pilnie w braterskim dialogu, opartym na zaufaniu łączącym przełożonego z jego bratem, czy to gdy chodzi o sprawy osobiste, czy też ogólne, gdy sprawa dotyczy wspólnoty. Ten wysiłek wspólnego poszukiwania w konkretnym przypadku musi zakończyć się decyzją przełożonych, których obecność jako taka potrzebna jest każdej wspólnocie” (ET 25).
Forma zakonnej profesji każdego Zgromadzenia winna opierać się na Ordo professionis i powinna być zatwierdzona przez Kongregację dla Zakonów. Forma ta, wypowiedziana przez każdą siostrę, musi być ta sama, skoro każdy członek Instytutu składa śluby specjalne przyjęte przez Kościół i skoro zobowiązania i przywileje stąd płynące — są takie same dla wszystkich. To nie przeszkadza, by siostra mogła dodać coś osobistego na początku lub na końcu formuły” (Ordo prof. 2, 1970).
O Zarządzie
1. Sposób wybierania Przełożonej generalnej:
Chociaż na prośbę niektórych małych wspólnot zakonnych udzielono pozwolenia na przeprowadzenie wyboru w sposób bezpośredni, trzeba to jednak uważać za wyjątek.
2. Kapituła generalna:
Trzeba zapewnić współpracę wszystkich członków Instytutu i należyte ich przedstawicielstwo. Chociaż niektóre Instytuty udzieliły głosu czynnego członkom związanym zobowiązaniami czasowymi, czy to ślubami, czy przyrzeczeniami, nie uważa się za możliwe udzielenie im głosu biernego, skoro nie związały się jeszcze na zawsze z danym Instytutem. Członkowie o zobowiązaniach czasowych nie mogą piastować władzy w Instytucie.
3. Rady poszerzone:
Uprawnienia dane Radom poszerzonym (np. członkowie Rady? Przełożone prowincjalne i lokalne) winny być ściśle określone. Rady poszerzone mogą być wielką pomocą, gdy chodzi o ocenę eksperymentów, nie mogą one jednak wpływać na działanie prawodawcze i wykonawcze Rady generalnej.
4. Rady lokalne:
Nic nie stoi na przeszkodzie, by cała wspólnota należała do Rady domowej, szczególnie w małych zespołach. W większych natomiast wspólnotach konieczny jest zwykły typ Rady, zwłaszcza wtedy, gdy trzeba omówić sprawy delikatnej natury; gdy chodzi jednak o problemy interesujące ogół, zaleca się konsultację całej wspólnoty lokalnej.
5. Mniejsze wspólnoty:
Nie ma żadnych zastrzeżeń przeciwko takim wspólnotom, o ile tylko styl ich życia będzie zakonny i o ile będzie wyznaczona osoba piastująca władzę, bez względu na tytuł jej przyznany. Doświadczenie wielu Instytutów wykazuje, że małe wspólnoty nie powinny formować się tylko z grup osób sobie równych ani też być dobrane według osobistego wyboru członków.
Życie wspólne
1. Modlitwa
Ponieważ Tajemnica Eucharystyczna jest naprawdę centrum liturgii, a nawet całego życia chrześcijańskiego, jest więc rzeczą normalną, że zajmuje ona pierwsze miejsce w życiu wspólnot zakonnych, a także w życiu każdej konsekrowanej osoby (Instrukcja Eucharisticum mysterium, SCR, maj 1967).
W świetle Dekretu Perfectae caritatis i Adhortacji Evangelica testificatio, a także opierając się na doświadczeniu samego życia wspólnego, Kapituły powinny bez wahania się przeznaczyć minimum czasu na codzienną modlitwę tak wspólną, jak i osobistą.
2. Apostolstwo:
Zakonnica, nie jako jednostka prywatna, lecz jako członek Instytutu, angażuje się w prace apostolskie, które są zgodne z celem jej Zgromadzenia. „Ale działalność wasza nie może sprzeciwiać się temu, do czego poszczególne wasze Instytuty zostały powołane…” (ET 20).
3. Ubiór zakonny:
Decyzje Kapituły w tej materii powinny opierać się na postanowieniach odnośnych dokumentów. „Ubiór zakonny, jako znak konsekracji, powinien być prosty i skromny, ubogi i równocześnie estetyczny” (DZ 17). „Uznając, że bywają sytuacje, które usprawiedliwiają zdejmowanie ubioru zakonnego, nie możemy jednak pominąć milczeniem tego, że bardzo stosowną jest rzeczą, by — zgodnie z życzeniem Soboru — habit zakonników i zakonnic pozostał znakiem ich konsekracji i aby do pewnego stopnia odróżniał się od strojów zupełnie świeckich” (ET 22).
List wysłany przez tę Świętą Kongregację 25 lutego 1972 roku potwierdza wyżej przytoczone dyrektywy.
4. Inne sprawy:
Niektóre Kapituły pozostawiły osobistej odpowiedzialności każdego z członków decyzje dotyczące rekreacji, wakacji, wychodzenia, wizyt, korespondencji. W tych sprawach przełożone nie mogą zrezygnować całkowicie ze swej władzy, skoro są odpowiedzialne za dusze im powierzone (por. DZ 14).
Mając na myśli redagowanie nowych konstytucji, dobrze jest tutaj podkreślić, że trzeba zachować łączność między stroną duchową a prawną. Przede wszystkim duch Ewangelii powinien być podstawą konstytucji. Należy położyć nacisk na to, że istotą życia zakonnego jest całkowity dar z siebie złożony Bogu. Duch Założycielki, ten specjalny charyzmat przekazany Instytutowi przez Założycielkę, powinien przenikać całe konstytucje i być wprowadzany w życie przez jej duchowe córki.
Ogólne ustawodawstwo kościelne pozwala, by każdy Instytut sam zdecydował o niektórych sprawach prawnych, na przykład, by określił, kto ma prawo głosu czynnego i biernego, jaka ma być praktyka ubóstwa w Zgromadzeniu, w jaki sposób dopuszcza się do profesji. Te sprawy powinny być określone w konstytucjach.
Powyższe uwagi mają być pomocą w odpowiedzeniu sobie na pewne pytania i w pewnej mierze w rozwiązywaniu problemów, wobec których stają dziś Instytuty zakonne. Nie wszystkie te uwagi dotyczą obecnego prawodawstwa wszystkich Instytutów; członkowie Instytutów i uczestnicy Kapituł generalnych wybiorą z nich to, co dotyczy ich własnych Instytutów.
Mamy nadzieję, że uwagi te posłużą jako wytyczne w układaniu konstytucji, które będą przedłożone kompetentnej władzy do zatwierdzenia.
“Wszyscy ci, którzy mają przywilej pomagać Instytutom zakonnym, modlą się gorąco, by powyższe zalecenia dopomogły wam i waszym siostrom, wnieść w życie realne — poprzez szlachetne wysiłki — nie tylko konieczne zmiany zewnętrzne, lecz także uczynić bardziej owocną odnowę duchową, do której Kościół wzywa nas wszystkich.
Rzym, 10 lipca 1972 roku
Oddany w Panu
+Augustyn Mayer OSB, Sekretarz
Osservatore Romano (wersja angielska) z 7 grudnia 1972 roku.