1969.08.15 – Rzym – Kongregacja ds. Zakonów i Instytutów Świeckich, «Venite seorsum». Instrukcja o życiu kontemplacyjnym i o klauzurze mniszek

 

Kongregacja ds. Zakonów i Instytutów Świeckich

«VENITE SEORSUM». INSTRUKCJA O ŻYCIU KONTEMPLACYJNYM
I O KLAUZURZE MNISZEK

Rzym, 15 sierpnia 1969 r.

AAS 61 (1969) 674—690

 

„Pójdźcie wy sami osobno na miejsce pustynne” (Mk 6, 31).

Wielu usłyszało takie wezwanie i poszło za Chrystusem, oddalając się na pustynię, aby tam uwielbiać Ojca.

Idąc za natchnieniem Ducha Świętego, który nimi kierował^[1], zakładali Instytuty oddane wyłącznie kontemplacji. Wśród nich zaszczytne miejsce zajmują klasztory mniszek.

Kościół zawsze otaczał czujną i macierzyńską troską tę, jak ją nazywa św. Cyprian^[2], najwspanialszą cząstkę trzody Chrystusowej, przez to zwłaszcza, że czuwał nad jej odłączeniem od spraw świec­kich, wydając liczne zarządzenia dotyczące klauzury^[3]. Również So­bór Watykański II zwrócił na to uwagę^[4]. Niniejsza Instrukcja za­mierza posunąć naprzód soborowe dzieło, ustalając normy, jakimi odtąd ma się kierować klauzura mniszek oddanych całkowicie kon­templacji. Normy te poprzedza rozważanie niektórych podstawo­wych racji uzasadniających klauzurę.

I

Odosobnienie od świata dla prowadzenia w samotności gorliwszego życia modlitwy nie jest niczym innym, jak pewnym szczegól­nym sposobem przeżywania i wyrażania paschalnego misterium Chrystusa, ponieważ jest śmiercią dla zmartwychwstania.

To misterium przedstawione jest w Piśmie świętym jako przej­ście albo wyjście. Wyjście mianowicie jest w dziejach Izraela bardzo doniosłym wydarzeniem, które stało się podstawą jego wiary^[5] i ży­cia w większej łączności z Bogiem^[6]: Kościół uważa je za pewną symboliczną zapowiedź chrześcijańskiego zbawienia^[7]. Wiadomo wszystkim, jak często święta liturgia i tradycja Ojców — idąc za wzorem Apostołów i samych Ewangelistów — posługiwały się bi­blijną treścią Wyjścia dla zrozumienia i wyrażenia misterium chrze­ścijańskiego^[8]. Już na początku dziejów Ludu Bożego czytamy o wezwaniu Abrahama, aby wyszedł ze swojej ziemi i ze swego rodu (por. Rdz 12,1). Apostoł zaś poucza, że to wezwanie stało się po­czątkiem długiej mistycznej wędrówki do ojczyzny, która nie jest ziemska^[9].

To, co w Starym Testamencie było w ten sposób obrazowo za­powiedziane, stało się rzeczywistością w Nowym. Wychodząc od Ojca i przychodząc na świat (por. J 16, 28), aby podźwignąć lud, który chodził w ciemnościach (Iz 9,2; por. Mt 4, 16), Słowo Boże wyrwało nas z mocy tych ciemności (por. Kol 1, 13), czyli grzechu, a przez śmierć swoją (por. j 13, 1; 16, 28 i Hbr 9,11-12; 10, 19-20) pociągnęło nas na drogę powrotną do Ojca, który nas z Chrystu­sem razem wskrzesił i razem posadził na wyżynach niebieskich w Chrystusie Jezusie (por. Ef 2, 6; por. Kol 2,12-13; 3, 1). Na tym właśnie polega prawdziwie i rzeczywiście misterium paschalne Chrystusa i Kościoła.

Ta śmierć Chrystusowa wymagała prawdziwego osamotnienia, jak to z Apostołem^[10] twierdzili niektórzy Ojcowie i Doktorzy Ko­ścioła^[11]. Takie bowiem znaczenie przypisywali oni niektórym fak­tom z życia Chrystusa, kiedy duchem wpatrywali się w Niego, jak się oddalał na samotnię lub na pustynię, aby walczyć z „księciem tego świata” (por. Mt 4, 1; J 12,31; 14, 31)^[12], a szczególnie aby prosić Ojca swego, którego woli całkowicie się poddawał^[13]. W ten sposób naprzód wskazywał samotność swej Męki^[14], którą Ewange­liści przedstawiają nam jakby nowe wyjście^[15].

Przeto dla chrześcijan udać się na miejsce samotne to tyle co ściślej złączyć się z Męką Chrystusa i w pewien szczególny sposób uczestniczyć w misterium paschalnym oraz w przejściu Pana z tego świata do ojczyzny niebieskiej. Z tej właśnie przyczyny zakładane były klasztory mnisze, których miejsce znajduje się w samym centrum tajemnicy chrześcijaństwa.

Wprawdzie każdy wierny powołany jest do naśladowania Chrystusa również w głoszeniu Jego zbawczej Ewangelii i powinien przyczyniać się zarazem do budowania społeczności ziemskiej, aby był jakby zaczynem, który ją przekształci w rodzinę Bożą^[16]; w tym to sensie mówimy, że chrześcijanin trwa w świecie (por. J 17, 15). Jednakże to jego zadanie nie wyraża całego misterium Kościoła. Kościół bowiem, założony dla służenia Bogu i ludziom^[17], jest rów­nocześnie i to w szczególny sposób, społecznością wszystkich od­kupionych : tych mianowicie, którzy przez chrzest i inne sakramenty już przeszli z tego świata do Ojca^[18]. Jest więc wprawdzie „żarliwy w działaniu”, ale zarazem i „oddany kontemplacji”, a to w ten sposób, że „to, co ludzkie, jest podporządkowane Bożemu i skiero­wane do Bożego, widzialne do niewidzialnego, życie czynne do kontemplacji”^[19]. Dlatego też wolno i trzeba, aby niektórzy chrze­ścijanie szczególnym sposobem życia wyrażali tę kontemplacyjną. cechę Kościoła, udając się rzeczywiście na samotność — jako ob­darzeni przez Ducha Świętego tą łaską^[20], by w „ustawicznej mo­dlitwie i gorliwej pokucie zajmować się jedynie Bogiem” (DZ 7)^[21]

Zresztą trzeba wiedzieć, że pewne odłączenie się od świata i pełna kontemplacja powinny się koniecznie znaleźć w każdym rodzaju życia chrześcijańskiego, jak to stwierdził Sobór Watykański II w od­niesieniu do kapłanów i członków zgromadzeń oddanych dziełom apostolskim^[22]. W rzeczywistości nie brak i poza klasztorami ludzi, którzy za łaską Ducha Świętego wznoszą się do kontemplacji, ale to można powiedzieć o każdym chrześcijaninie z taką samą słusz­nością, z jaką twierdzimy, że każdemu uczniowi Chrystusa (por. Łk 14, 25-27 i 33) potrzebne jest jakieś odłączenie się od spraw tego świata, choćby nie w formie udania się na pustkowie. Nato­miast mnisi i mniszki, zamykając się w klasztorze, doskonalej i bar­dziej typowo urzeczywistniają w praktyce tę podstawową zasadę wszelkiego życia chrześcijańskiego: „Trzeba, aby… ci, którzy uży­wają tego świata, tak jakby z niego nie korzystali… Przemija bowiem postać tego świata” (1 Kor 7, 31-32)^[23].

II

Do uzasadnień opierających się na paschalnym misterium Chry­stusa, w którym uczestniczy Kościół, trzeba dodać wzgląd na sku­pienie i ciszę, które zabezpieczają i ułatwiają spotkanie z Bogiem w modlitwie^[24]. Rodzaj życia ludzi całkowicie poświęconych kontemplacji ma na celu usunięcie wszystkiego, co w jakikolwiek spo­sób mogłoby rozpraszać ducha, stąd człowiek otrzymuje możność przeżycia pełni swojej osobowości, której cechą charakterystyczną jest jedność oraz możność lepszego oddania się poszukiwanemu przez siebie Bogu, doskonalszego zajmowania się Nim.

To zaś szukanie Boga, dla którego człowiek powinien wyrzekać się wszystkiego, co ma (por. Łk 14, 33), najlepiej dokonuje się przez czytanie i rozważanie Pisma świętego (por. DZ 6). Dlatego modli­twie powinno towarzyszyć czytanie Pisma świętego, aby nawiązała się rozmowa między Bogiem a człowiekiem: bo „do Niego przema­wiamy, gdy się modlimy; a Jego słuchamy, gdy czytamy boskie wypowiedzi”^[25].

Przez studium Pisma świętego — będącego „jakby zwierciadłem, w którym Kościół pielgrzymujący na ziemi ogląda Boga, od którego wszystko otrzymuje” (KO 7) — rozpala się każdy „miłością Boga i pragnieniem oglądania Jego piękna” (św. Tomasz, II-II, q. 180, a. 1).

Tak więc miłość i kontemplacja wspomagają się wzajemnie. „Miłość Boga jest zarazem Jego zrozumieniem: Boga — tylko uko­chanego można zrozumieć, tylko rozumianego kochać: istotnie, tyle się rozumie, ile się kocha i tyle się kocha, ile się Go rozumie” (Wil­helm Opat św. Teodoryka, Expositio in Cant., r. I: ML 180, 499, C).

W ten sposób w milczeniu i samotności „mężowie gorliwi mogą i wchodzić w siebie i prowadzić życie wspólne, starannie hodować latorośle cnót i z radością owoce rajskie spożywać. Tu się na­bywa takich oczu, których spojrzenie pogodne rani miłością Oblu­bieńca, a czyste i jasne ogląda Boga. Tu wolny czas ciągle zajęty jest pracą, a odpoczynkiem bywa spokojne działanie. Tu za trud walki odmierza Bóg swoim zawodnikom upragnioną nagrodę, mia­nowicie: pokój nie znany światu i radość w Duchu Świętym… To jest ta cząstka najlepsza, którą wybrała Maria, a która „od niej nie będzie odjęta”^[26].

III

Jednakże mnichów i mniszek nie można uważać jakby za wy­łączonych i odciętach od świata i Kościoła przez to, że odosobnili się od innych ludzi: przeciwnie, współżyją oni z nimi „w głębszy sposób we wnętrznościach Chrystusa”^[27], bo wszyscy jesteśmy jed­no w Chrystusie (por. 1 Kor 10,17; J 17, 20-22)^[28].

Pomijając wkład, jaki klasztory mnisze od początku wnosiły w życie publiczne i społeczne, wiadomo na podstawie niezaprze­czalnych dowodów, z jaką miłością ludzie oddani wyłącznie kon­templacji noszą w sercach swoich troski i cierpienia wszystkich ludzi.

Poza tym pustynia lub góra odległa były to miejsca, w których Bóg objawiał ludziom rzeczy ukryte (por. Rdz 32, 25-31; Wj 24, 1-8; 34, 5-9; 1 Kri 19, 8-13; Łk 2, 7-9; Mt 17,1-8). Są to więc miejsca, gdzie jak gdyby niebo i ziemia spotykają się z sobą i gdzie dzięki obecności Chrystusa świat z wysuszonej ziemi staje się znowu rajem (por. Mk 1,13)^[29]. Jakże więc można by uważać za wyłączo­nych ze wspólnoty ludzkiej tych, którzy przez swój rodzaj życia osiągają pełnię człowieczeństwa?

Jeśli przeto ludzie oddani kontemplacji znajdują się jakby w sercu świata, to tym bardziej w sercu Kościoła^[30]. Ich modlitwa, zwłaszcza udział w Eucharystycznej Ofierze Chrystusa i odprawia­nie świętego oficjum jest pełnieniem najwspanialszego zadania wspólnoty modlących się, jaką jest Kościół, a mianowicie wielbie­niem Boga. Ta modlitwa jest kultem, przez który składana jest Ojcu przez Syna w Duchu Świętym „doskonała ofiara chwały”^[31]; wprowadza ona tych, którzy się jej oddają, w tajemnicę tego niewy­powiedzianego dialogu, jaki Chrystus Pan nieustannie prowadzi z Ojcem Niebieskim i będąc na łonie Ojca wypowiada Mu swoją nieskończoną miłość. Jest to więc modlitwa, do której, jakby do swego szczytu, zdąża cała działalność Kościoła^[32]. W ten sposób objawiając najgłębsze życie Kościoła ludzie oddani kontemplacji są wezwani do ujawnienia pełni jego obecności^[33].

Poza tym podnoszą oni stopień duchowego życia Kościoła, bo żarem swej miłości ożywiają całe Mistyczne Ciało, wzbudzając róż­nego rodzaju przedsięwzięcia apostolskie, które bez miłości są ni­czym (1 Kor 13, 1-3); „W sercu Kościoła, mojej matki, ja będę mi­łością” — tak powiedziała ta, która chociaż nigdy nie wyszła poza klauzurę swojego klasztoru, została jednak przez Piusa XI ogło­szona patronką wszystkich misji^[34]. Czyż Bóg nie wybawił ludz­kości od grzechu przez swoją miłość, która objawiła się w ofierze Syna doprowadzonej aż do śmierci na krzyżu? Dlatego też kto wnika w to paschalne misterium najwyższej miłości Boga i ludzi (por. J 13,1; 15, 13), z konieczności uczestniczy w zbawczym dzie­le Męki Chrystusa, które jest początkiem wszelkiego apostolstwa^[35].

A wreszcie zakonnicy oddani wyłącznie kontemplacji wspoma­gają modlitwą swoją misyjne dzieło Kościoła, „gdyż Bóg na prośby wyprawia robotników na swoje żniwo, otwiera dusze niechrześcijan na głos Ewangelii i daje wzrost słowu zbawienia w ich sercach”^[36]. W samotności, w której oddają się modlitwie, bynajmniej nie za­pominają o swoich braciach. Chociaż bowiem odsunęli się od czę­stego obcowania z nimi, nie uczynili tego, by szukać spokoju dla własnej wygody, ale po to, by w sposób bardziej powszechny po­dzielać ich trudy, cierpienia i nadzieje^[37].

IV

Tak wielka jest przeto tajemnica życia kontemplacyjnego, które­go zaszczytne miejsce w ekonomii zbawienia zostało wyżej ukazane, a które w zupełnie szczególny sposób kwitnie u mniszek przebywa­jących w klasztorach klauzurowych. Te bowiem kobiety z natury swojej wyraźniej przedstawiają tajemnicę Kościoła, „nieskalanej Oblubienicy niepokalanego Baranka”^[38], a siedząc u stóp Pana, aby w milczeniu i odosobnieniu słuchać Jego słów (por. Łk 10, 39), pragną i szukają tego, co w górze jest, gdzie życie ich ukryte jest z Chrystusem w Bogu — aż do chwili, gdy z Oblubieńcem swoim ukażą się w chwale^[39]. Kobiecie bardziej odpowiada przyjmować słowo, niż je nieść na krańce świata, chociaż także i do tego dzieła może być z powodzeniem powołana. Jej przeto zadaniem jest zgłę­biać w sercu słowo Boże i w sposób jakiś żywy, jasny, sobie właści­wy, czynić je owocnym. Osiągnąwszy pełną dojrzałość, kobieta również łatwiej odkrywa potrzeby drugiego i bardziej je odczuwa; jaśniej wyraża wierność Kościoła względem swego Oblubieńca^[40]i jest obdarzona jakimś głębszym zrozumieniem płodności życia kontemplacyjnego. Z tego powodu Kościół — jak świadczy jego liturgia^[41] — otaczał zawsze szczególnym szacunkiem chrześcijań­ską dziewicę. Okazując o nią Bożą zazdrość^[42], Kościół z wielką troskliwością zabiegał o jej odosobnienie od świata i o klauzurę klasztorną^[43].

Trzeba tu koniecznie wspomnieć o Najświętszej Maryi Pannie, która przyjęła w siebie Słowo Boże „pełna wiary i poczęła Chry­stusa pierwej duchem niż ciałem”^[44]. Ona — ów ogród zamknięty, źródło zapieczętowane, brama zamknięta (por. Pnp 4, 12; Ez 44, 1-2) — przez wiarę i miłość jest najdoskonalszym typem i wzorem Ko­ścioła^[45]. Najświętsza Dziewica jest wspaniałym przykładem życia kontemplacyjnego, toteż słusznie czcigodna tradycja, tak na Wscho­dzie, jak i na Zachodzie, w świętej liturgii stosuje do Niej te sło­wa z Ewangelii: „Maria najlepszą cząstkę obrała” (Łk 10, 38)^[46].

V

Przy omawianiu tajemnicy życia kontemplacyjnego trzeba uwy­puklić jeszcze jeden szczegół, a mianowicie doniosłą rolę znaku i świadectwa, przez co ludzie kontemplatywni, wezwani przez Boga do wyłącznego oddawania się modlitwie — nie są pozbawie­ni pewnej „posługi słowa”^[47], chociaż nie ma tu mowy o bezpo­średniej posłudze przepowiadania.

W dzisiejszym społeczeństwie ludzkim, które tak łatwo odrzuca Boga i zaprzecza Jego istnieniu, życie mężczyzn i kobiet oddane kontemplacji spraw Bożych — otwarcie wyznaje Jego istnienie i obecność, bo przecież wymaga ono tej przyjacielskiej łączności z Bogiem, w której „sam Duch wspiera swym świadectwem nasze­go ducha, że jesteśmy dziećmi Bożymi” (Rz 8,16). Przeto ci, co tak żyją, mogą utwierdzać tych, którzy przechodzą próbę wiary, lub którzy błędnie zaprzeczają wszelkiej możliwości porozumienia się człowieka z niewysłowionym Bogiem^[48].

Przez ten niezwykły dialog z Bogiem w milczeniu i samotności mężczyźni i kobiety — oddani kontemplacji i ćwiczeniu się w mi­łości oraz w innych cnotach chrześcijańskich — głoszą śmierć Pana aż przybędzie. Głoszą ją tym bardziej, że całe ich życie, jako wy­łącznie i całkowicie oddane poszukiwaniu Boga, nie jest niczym in­nym, jak drogą do niebieskiego Jeruzalem i antycypacją Kościoła eschatologicznego, utwierdzonego już w posiadaniu i kontemplacji Boga.

Jednakże ludzie oddani kontemplacji nie tylko głoszą światu ostateczny cel do osiągnięcia, czyli życie w przyszłym wieku, ale również wskazują drogę, która tam prowadzi. Jeżeli duch ośmiu błogosławieństw, który ożywia naśladowanie Chrystusa, powinien rozpromieniać każdą formę życia chrześcijańskiego^[49], to życie osób oddanych kontemplacji świadczy, że to może się urzeczywistniać już w tym życiu ziemskim. To świadectwo stanie się bardziej wy­mowne dla ludzi naszych czasów, jako że jest świadectwem zbioro­wym lub raczej społecznym. Dzisiejszego bowiem człowieka nie pociąga świadectwo indywidualne, ale raczej świadectwo jakiejś wspólnoty, płynące z życia prowadzonego wspólnie; tym bardziej świadectwo jakiejś społeczności zorganizowanej, która swoim trwa­niem i żywotnością wykazuje wartość założeń, na jakich się opiera. Takie właśnie jest świadectwo wspólnoty kontemplacyjnej, którą krótko scharakteryzował Papież Paweł VI w Monte Cassino, mó­wiąc o „społeczności małej, a dającej doskonały przykład, w której kwitną: miłość, posłuszeństwo, niewinność, wolność od przywiąza­nia do rzeczy stworzonych i sztuka właściwego ich używania, gdzie przeważa duch, gdzie — krótko mówiąc — panuje pokój i Ewan­gelia”^[50].

VI

Łatwo jednak zrozumieć, że pewne i stanowcze zobowiązanie się do życia klauzurowego, jakie ktoś podejmuje, nie powinno po­chodzić z prędko przemijającego zapału, ale musi wypływać z silnej, trwałej i dojrzałej decyzji człowieka, który potrafi wyrzec się pew­nych dóbr społecznych, choćby one w opinii ludzkiej i w rzeczywi­stości były bardzo cenne, aby z pełną wolnością ducha wybrać taki rodzaj życia, w którym mógłby się oddać tylko Chrystusowi i spra­wom niebieskim. Z tego powodu powołania osób zgłaszających się do klasztorów mniszek trzeba poddać długiej i starannej próbie, aby dobrze poznać motywy, jakimi się kierują i w odpowiedni spo­sób powstrzymać te osoby, które, może nieświadomie, powodują się względami nie dość nadprzyrodzonymi i jasnymi, co by później mogło utrudnić ich pełny rozwój duchowy i ludzki^[51]. Pożyteczne środki ostrożności ustanowione prawem poszczególnych Instytutów należy uwzględniać nie tylko przed wstąpieniem postulantek do klasztoru, ale również przed dopuszczeniem ich do ślubów wie­czystych.

To, co zostało wyłożone w tej Instrukcji, dotyczy wszystkich Instytutów, które oddają się całkowicie kontemplacji, jednakże każda rodzina zakonna ma sobie właściwe cechy i własny charak­ter, często nadane przez samego Założyciela; trzeba to wiernie za­chować. Nie jest też wykluczone, żeby mogły powstać nowe formy życia kontemplacyjnego w Kościele z natchnienia Ducha Świętego,

Tym sposobem uznaje się prawnie to, czym pomiędzy sobą róż­nią się Instytuty, a co stanowi ich przedziwną rozmaitość: ta roz­maitość zależy głównie od wagi, jaką każdy z nich przykłada do modlitwy prywatnej łub liturgicznej, do życia wspólnego lub pu­stelniczego, którego elementy dadzą się dość łatwo zastosować w życiu monastycznym. To samo bez wątpienia należy również od­nieść do sposobu, w jaki poszczególne Instytuty pojmują i stosują, materialne oddzielenie się od świata przez klauzurę.

VII

Kongregacja dla Zakonów i Instytutów Świeckich, mając na uwadze realizację przepisów Powszechnego Soboru Watykańskie­go II dotyczących zachowania i przystosowania klauzury, która jest najbardziej wypróbowanym środkiem życia kontemplacyjne­go, zatroszczyła się o wydanie następujących przepisów obowią­zujących w klasztorach mniszek, oddanych całkowicie kontem­placji. Papież Paweł VI zatwierdził wspomniane przepisy w dniu 12 lipca 1969 roku.

PRZEPISY DOTYCZĄCE PAPIESKIEJ KLAUZURY MNISZEK

„Klauzurę papieską klasztorów należy uważać za instytucję asce­tyczną, która specjalnie godzi się ze szczególnym powołaniem za­konnic, ponieważ występuje jako znak, ochrona i szczególna forma ich odosobnienia od świata” (Ecclesiae Sanctae II, nr 30).

1. Klauzura zastrzeżona dla mniszek o życiu wyłącznie kontem­placyjnym (DZ 16), nazywa się papieską dlatego, że normy, jakimi się kieruje, powinny być zatwierdzone władzą apostolską, chociaż­by chodziło o normy, które są lub będą ustanowione przez prawo partykularne, a które w sposób odpowiedni określają właściwy charakter Instytutów.
2. Prawo klauzury papieskiej obejmuje cały dom, w którym mieszkają mniszki, wraz z ogrodami i wirydarzami, do których do­stęp zastrzeżony jest mniszkom.
3. Ogrodzenie klasztoru objęte prawem klauzury powinno być tak urządzone, ażeby stanowiło materialne oddzielenie od zewnątrz (Ecclesiae Sanctae II, nr 31), a więc uniemożliwiało wejście i wyj­ście (na przykład przy pomocy muru lub w inny skuteczny sposób, przez drewniany płot, żelazne ogrodzenie, które winno być zawsze gęste i mocne). Wejście i wyjście winno być możliwe tylko przez drzwi zamykane na klucz.
4. Sposób tego rzeczywistego oddzielenia, zwłaszcza odnośnie do chóru i rozmównicy, należy określić w konstytucjach i w statu­tach dodatkowych, z uwzględnieniem różnicy czy to tradycji po­szczególnych Instytutów, czy też warunków czasu i miejsca (na przy­kład oddzielenie kratą, barierą, nieruchomym stołem itd.). Zgodnie z przepisem art. 1, wspomniany sposób oddzielenia ma być przedło­żony do uprzedniego zatwierdzenia Kongregacji dla Zakonów i In­stytutów Świeckich.
5. Na mocy prawa klauzury mniszki, nowicjuszki i postulantki powinny żyć w ogrodzonym terenie klasztoru, objętym klauzurą i nie wolno im stamtąd wychodzić, z wyjątkiem wypadków prze­widzianych przez prawo (zob. art. 7).
6. Równocześnie prawo klauzury zabrania wstępu na teren klasztoru objęty klauzurą komukolwiek, bez względu na jego stan, płeć i wiek, wyjąwszy wypadki przewidziane przez prawo (por. art. 8 i 9).
7. Poza partykularnymi indultami Stolicy świętej — osobom wymienionym w art. 5 pozwala się na wyjście z klauzury:

a)   w wypadku grożącego bardzo wielkiego niebezpieczeństwa;

b)  za pozwoleniem Przełożonej, za zgodą przynajmniej ogólną Ordynariusza miejscowego i Przełożonego zakonu ścisłego, jeśli ta­kiemu klasztor podlega:

1. by się udać do lekarza lub na leczenie, byleby to było w samym miejscu zamieszkania lub w pobliżu;
2. dla towarzyszenia chorej mniszce, jeśli tego wymaga prawdziwa konieczność;
3. dla wykonania pracy ręcznej lub koniecznego nadzoru w miejscach poza klauzurą, lecz położonych w obrębie ogrodzenia klasztoru;
4. gdy tego wymaga korzystanie z praw obywatelskich;
5. w celu wypełnienia czynności administracyjnych, któ­rych inaczej załatwić się nie da.

Poza wypadkami, gdy chodzi o ratowanie zdrowia, jeśli pobyt poza klauzurą ma się przedłużyć ponad tydzień, Przełożona powin­na uzyskać uprzednią zgodę Ordynariusza miejscowego i Przełożo­nego zakonnego, jeśli takiemu klasztor podlega.

c) Poza wypadkami wymienionymi pod literą b) Przełożona winna prosić o pozwolenie Ordynariusza miejscowego i Przełożonego zakonnego, jeśli takiemu klasztor podlega; takiego zaś pozwolenia można udzielić jedynie z ważnej przyczyny i na przeciąg czasu prawdziwie konieczny^[52];

d) Wszystkie wyjścia dozwolone zgodnie z normą a), b) i c) niniejszego artykułu nie mogą być przedłużone ponad trzy miesiące bez zgody Stolicy świętej.

8.     Poza partykularnymi indultami Stolicy świętej wejście do klauzury dozwolone jest:

a)  Kardynałom świętego Kościoła rzymskiego, którzy mogą sobie dobrać kilku towarzyszy; Nuncjuszom i Delegatom Apostolskim w miejscach podlegających ich jurysdykcji;

b)  tym, którzy aktualnie sprawują najwyższą władzę w pań­stwie oraz ich małżonkom wraz ze świtą;

c)  Ordynariuszowi miejscowemu i Przełożonemu zakonnemu, ze słusznej przyczyny;

d)  wizytatorom kanonicznym w czasie trwania wizytacji, lecz tylko dla dokonania inspekcji, przy czym powinien im towarzyszyć socjusz;

e)  kapłanowi, razem z usługującymi, dla udzielenia sakramen­tów chorym lub dla odprawienia obrzędów pogrzebowych. Zezwala się również na wejście kapłanowi w celu nawie­dzenia sióstr złożonych długotrwałą lub ciężką chorobą;

f)   również kapłanowi, razem z usługującymi, dla odprawienia procesji liturgicznych, gdy o to poprosi Przełożona;

g) za pozwoleniem Przełożonej, pod nadzorem Ordynariusza miejscowego i Przełożonego zakonnego, jeśli takiemu klasztor podlega — lekarzom i innym osobom, których praca lub fachowa pomoc jest konieczna do zaradzenia potrzebom klasztoru;

h) Siostrom oddanym zewnętrznej usłudze klasztoru, zgodnie z ich własnymi statutami.

9.     Prawo partykularne, według przepisu artykułu 1 i przez Stolicę świętą zatwierdzone, może — zgodnie z duchem i charakterem poszczególnych Instytutów — czy to ustanowić surowsze normy co do klauzury, czy też określić inne wypadki wchodzenia i wychodze­nia celem zaradzenia potrzebom klasztoru lub dla dobra mniszek.

1. Na używanie radia i telewizji w klasztorach mniszek o życiu wyłącznie kontemplatywnym można pozwolić tylko w szczególnych okolicznościach mających charakter religijny,
2. Trzeba uważać, aby dzienniki, czasopisma i inne środki przekazu myśli nie były ani zbyt liczne, ani bezkrytycznie dopuszcza­ne (Inter mirifica, nr 4). Przez te bowiem środki przekazu duch tego świata może przeniknąć i zamącić nawet najlepsze Zgromadzenie.
3. “Wszelkiego rodzaju posiedzeń czy zebrań, które tylko z trud­nością albo wcale nie dają się pogodzić z życiem klauzurowym, na­leży roztropnie unikać, jeżeli jednak warunki obecnego życia wska­zywałyby na ich użyteczność, wówczas, po otrzymaniu należnego pozwolenia, można niekiedy dozwolić mniszkom na udział w takich zebraniach, które rzeczywiście sprzyjają życiu klauzurowemu, byle­by jednak tego rodzaju wyjścia z klauzury nie zdarzały się zbyt często. Niech Przełożeni pamiętają, że czystość i gorliwość życia klauzurowego w wielkiej mierze zawisły od ścisłego zachowania prawa klauzury. Niech zatem wyjście poza obręb klasztoru pozo­stanie wyjątkiem.
4. Prawo klauzury nakłada ciężki obowiązek sumienia tak na mniszki, jak i na osoby z zewnątrz.
5. Podczas wizytacji kanonicznej wizytator winien zbadać kla­uzurę materialną; Przełożona zaś powinna zdać sprawę z zachowa­nia przepisów o klauzurze i przedłożyć do wglądu księgę, w której wiernie notuje się wyjścia i wejścia.
6. Kościół, ponieważ wysoko ceni życie kontemplacyjne klau­zurowe, wyraża wielkie uznanie dla mniszek, które dostosowując klauzurę w sposób ternu życiu kontemplacyjnemu bardziej odpo­wiadający, nienaruszenie przestrzegają odosobnienia od świata (por. DZ 7). Tych zaś, którzy mają prawo i obowiązek czuwać nad za­chowaniem klauzury — mianowicie Ordynariusza miejscowego i Przełożonego zakonnego, jeśli takiemu klasztor podlega — usilnie zachęca, aby ją z wszelką troskliwością ochraniali, a Przełożoną, do której bezpośrednio należy strzeżenie klauzury, stosownie do swego urzędu skutecznie wspomagali.
7. Kary ustanowione na tych, którzy przekraczają klauzurę mniszek, zostają pozbawione swej mocy aż do opublikowania no­wego Kodeksu Prawa Kanonicznego.
8. W przeprowadzaniu odnowy należy trzymać się sposobu postępowania podanego w Liście Apostolskim Motu proprio Ecclesiae Sanctae, w części II, w numerach: 9, 10—11. W myśl zaś nu­meru 6 tego Listu — eksperymentów przeciwnych przepisom ni­niejszych norm, które stanowią prawo powszechne, nie można wprowadzać w życie bez otrzymania naprzód pozwolenia Stolicy świętej.

Te zaś klasztory, które w przystosowaniu klauzury papieskiej wprowadziły już w życie pewne zmiany, są obowiązane przedłożyć je do oceny Kongregacji dla Zakonów i Instytutów Świeckich w ciągu sześciu miesięcy od dnia wydania niniejszej Instrukcji.

Dan w Rzymie, dnia 15 sierpnia 1969 roku, w święto Najświęt­szej Maryi Panny Wniebowziętej.

Ildebrando Kard. Antoniutti, Prefekt
Edward Heston CSC, Sekretarz

---