W przeddzień święta św. Jacka, 16 sierpnia, w dzwonnicy dominikańskiego kościoła św. Jakuba Apostoła w Sandomierzu ponownie zabrzmiały zabytkowe dzwony, w tym “Piotr” – najstarszy zachowany dzwon w Polsce.
Klasztor sandomierskich dominikanów, przy współpracy z fundatorami Starostwem Powiatowym i Miastem Sandomierz, odnowił zabytkowe dzwony i przeprowadził renowację wyposażenia romańsko-gotyckiej dzwonnicy z przełomu XIII i XIV wieku. Odrestaurowano jarzma i pozostałe elementy systemu nośnego. Przeprowadzono konserwację samych dzwonów i ponownie zamontowano je na szczycie dzwonnicy. Dzięki wykonanym pracom ponownie rozbrzmiał najstarszy polski dzwon, dedykowany św. Piotrowi Apostołowi.
Ponownej inauguracji dzwonu „Piotr” dokonali wspólnie: ks. bp Krzysztof Nitkiewicz, ordynariusz sandomierski, p. Marcin Marzec, burmistrz Sandomierza, o. Marcin Lisak OP, przeor sandomierskich dominikanów i p. Marcin Piwnik, starosta sandomierski.
Do tej pory za najstarszy w Polsce uchodził dzwon „Nowak” zwany także „Hermanem”, zawieszony w Wieży Srebrnych Dzwonów na Wawelu. Jednak jak podkreśla prof. Barbara Trelińska z UMCS w Lublinie, datowanie wawelskiego dzwonu – na lata siedemdziesiąte XIII wieku – jest zupełnie niewiarygodne. Datację, wskazującą rzekomo drugą połowę XIII stulecia, przeprowadzono blisko 100 lat temu. Pod względem naukowym taka ocena nie wytrzymuje jednak próby czasu. Kształt oraz inskrypcje na dzwonie „Herman” odpowiadają – zdaniem B. Trelińskiej – dopiero piętnastowiecznym dzwonom. Natomiast długowieczność sandomierskiego dzwonu „Piotr” bezpośrednio potwierdza inskrypcja na jego kloszu. Widnieje tam łacińska data: Anno Domini 1314.
Maciej Kaźmierczak z Politechniki Śląskiej, który w 2014 roku skanował sandomierskie dzwony, szacuje wagę „Piotra” na około 400 kg, przy wysokości z koroną 72 cm i średnicą klosza 59 cm. Dzwon ozdobiony jest inskrypcją: AD HONOREM SANCTI APOSTOLI PETRI FUSA SUM + ANNO DOMINI M CCC XIIII (Ku czci Świętego Apostoła Piotra zostałem wykonany, w roku Pańskim 1314). Pochodzenie dzwonu jest nieznane. Wiadomo, że powstał w 1314 roku, kiedy księciem sandomierskim był Władysław Łokietek.
Drugim pod względem starszeństwa dzwonem kościoła św. Jakuba jest „Jan”. Został wykonany w 1389 roku, co czyni go jednym z najstarszych w naszym kraju. To najokazalszy z jakubowych dzwonów. Waży około 1150 kg, a gabaryty wynoszą odpowiednio: wysokość z koroną 112 cm i średnica klosza 99 cm – jak podaje M. Kaźmierczak. Jan ozdobiony jest dwiema łacińskimi inskrypcjami. Jedna znajduje się na szczycie klosza i brzmi: IN NOMINE DE PATRIS ET FILII ET SPIRITUS SANCTI. AMEN. FRATER IOHANES PRIOR SANDOMIRIENSIS ANNO DOMINI M CCC L XXX IX (W imię Ojca i Syna i Ducha Świętego. Amen. Brat Jan Przeor Sandomierski. Roku Pańskiego 1389). Druga inskrypcja znajduje u pośrodku klosza i głosi: O REX GLORIAE VENI CUM PACE. AGNUS DEI QUI TOLLIS PECCATA MUNDI MISERERE NOBIS (O Królu chwały przybądź z [darem] pokoju. Baranku Boży, który gładzisz grzechy świata, zmiłuj się nad nami).
Najmłodszy i najmniejszy dzwon na wieży przy kościele św. Jakuba dedykowany jest Najświętszej Maryi Pannie. Na kloszu dzwonu widnieje jej wizerunek. Inskrypcję odczytujemy jako podpis wykonawcy – gdański zakład ludwisarski Johanna Gotlieba Anthony. Dzwon został odlany w 1758 roku. Nosi przydomek „flisacki”. Ufundowali go flisacy z okolic ujścia Sanu i prawdopodobnie spławili Wisłą z wytwórni w Gdańsku w górę rzeki do Sandomierza.
