15 marca w Sali Kolumnowej Pałacu Prezydenckiego w Warszawie odbyła się uroczystość włączenia dziesięciu zabytków do grupy Pomników Historii.
W tej liczbie znalazł się również Opactwo w Tyńcu. Delegacja, której przewodniczył opat, o. Szymon Hiżycki, odebrała z rąk prezydenta Andrzeja Dudy dokument poświadczający nadanie nowego statusu naszemu zabytkowemu domowi. Podobny zaszczyt przypadł cysterskiemu opactwu w Wąchocku. Rozporządzenie z rąk Prezydenta RP odebrał ojciec opat Eugeniusz Augustyn OCist.
Rangę Pomnika Historii nadaje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w drodze rozporządzenia, a celem wyróżnienia jest promocja najcenniejszych obiektów zabytkowych na terenie Polski oraz zwrócenie uwagi na konieczność podejmowania wspólnych działań zmierzających do zachowania najważniejszych zabytków w dobrej kondycji.
Jak powiedział o. opat tyniecki w rozmowie z „Dziennikiem Polskim”, to duże wyróżnienie dla nas, którzy teraz w Tyńcu żyjemy, dla tych, którzy do Tyńca przyjeżdżają, ale też dla tych, którzy Tyniec budowali przez wieki. To także zaproszenie dla nas, żebyśmy odważnie podjęli starania o konserwację i pokazanie najstarszej struktury klasztoru, konserwację ogrodu XVIII-wiecznego, podjęcie inicjatywy, jeśli chodzi o budowę uli, czyli klasztornej pasieki, o której pisał już Jan Długosz.
* *
Decyzją prezydenta Opactwo Cysterskie w Wąchocku znalazło się na elitarnej liście 70 obiektów o najwyższej wartości zabytkowej w Polsce. Wyższą nobilitacją dla polskich zabytków jest już tylko wpis na międzynarodową listę UNESCO. Co warte wzmianki, na liście Pomników Historii od 2012 r. znajduje się nasza filia w Sulejowie.
Wyjątkowość wąchockiego opactwa wynika z zachowania w znaczącym stopniu oryginalnej substancji zabytkowej. Budynki klasztorne nie są nieudolną, współczesną rekonstrukcją, ale zawierają w swoim wnętrzu romańskie pomieszczenia – armarium. kapitularz, karcer, audytorium i fraternię oraz wczesnogotycki refektarz. Świątynia klasztorna, pomimo barokizacji, jest cennym zabytkiem z początku XIII w., z zastosowanym po raz pierwszy w Polsce sklepieniem krzyżowo – żebrowym. W kompleksie wąchockim w pełni czytelne są pierwotne schematy architektoniczne – kościół reprezentujący typ bernardyński (wzorowany na opactwie w Clarviaux) oraz układ klasztoru zaczerpnięty z Morimond. Późniejsze wieki nie zatarły prymarnego charakteru założenia, czyniąc Wąchock perłą romanizmu. Tą wartość zabytku w skali kraju docenił właśnie prezydent RP.
W uzasadnieniu decyzji o uznaniu wąchockiego klasztoru za Pomnik Historii napisano: „Opactwo cystersów w Wąchocku jest jednym z najcenniejszych i najlepiej zachowanych romańskich założeń klasztornych w Polsce o wysokiej randze artystycznej oraz szczególnych wartościach historycznych i naukowych. Należy do grupy małopolskich klasztorów (Wąchock, Jędrzejów, Sulejów, Koprzywnica) założonych pod koniec XII w. i wraz z nimi stanowi najpełniejszy przykład współistnienia architektury późnoromańskiej z nowymi w trzynastowiecznej Polsce koncepcjami gotyckimi wprowadzanymi przez zakon cysterski. Architekturze tych klasztorów przyświeca reguła oparta na poglądach na piękno św. Bernarda z Clairvaux (zakonnika cysterskiego), nakazująca wyrzeczenie się wszystkiego, co ma charakter okazały, dążenie do prostoty, rezygnację ze sztuk przedstawieniowych i nacisk na rozwiązania konstrukcyjne oraz właściwe proporcje. Z tej niezwykle cennej pod względem artystycznym i historycznym grupy, Wąchock wyróżnia się wysokim stopniem zachowania pierwotnej substancji oraz systemu konstrukcyjnego.”
Prastare mury wąchockiego opactwa są również nasiąknięte innym dziedzictwem. Nie jest to zabytek martwy, ale tak jak przed wiekami pulsuje w nim życie cysterskie. Jego sercem jest realizacja słów ,,ora et labora”. Gdyż tak samo jak w 1179 r., jaki i dziś wspólnota zbiera się na wspólną liturgię – eucharystyczną i godzin. Zmieniali się mnisi i zmienił się język, lecz pozostał Ten sam Odbiorca wypowiadanych słów modlitwy.
* *
Poza opactwami w Tyńcu i Wąchocku za Pomniki Historii uznano: radiostacja w Gliwicach, kościół ewangelicko-augsburski pw. Ducha Świętego (zwany Kościołem Pokoju) w Jaworze, kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Klępsku, żelazny łańcuchowy most wiszący na rzece Mała Panew w Ozimku, założenie rezydencjonalno-urbanistyczne w Rydzynie, katedra pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika i św. Wacława Męczennika w Świdnicy, zespół kościoła ewangelicko-augsburskiego pw. Świętej Trójcy, zwanego kościołem Pokoju, również w Świdnicy, pobenedyktyński zespół klasztorny na Świętym Krzyżu i przedchrześcijańskie obwałowania kamienne na Łysej Górze.
Red.
