Na rynku wydawniczym ukazała się książka pt. „Znam tu każdy kamień. Nieznane dzieje Jasnej Góry” – z o. Jerzym Tomzińskim rozmawia Grzegorz Polak.
Trzeba mieć nieprawdopodobnego farta, aby w momencie, kiedy nieopierzony adept Zakonu Paulińskiego siada w zastępstwie na furcie klasztoru jasnogórskiego, pojawił się prezydent RP Ignacy Mościcki, który do chłopaka z podczęstochowskiej Przystajni mówi: „Dzień dobry, panie kawalerze”. Trzeba być w czepku urodzonym, aby na początku pobytu w Rzymie, po nieprawdopodobnych perypetiach ze zdobyciem paszportu, być świadkiem historycznych wydarzeń: śmierci papieża i wyboru jego następcy
Takich niezwykłych, nieraz wręcz sensacyjnych zdarzeń w życiu nestora paulinów – o. Jerzego Tomzińskiego – było więcej. O nich i o innych faktach z dziejów Jasnej Góry i Kościoła katolickiego były generał paulinów opowiada ze swadą w książce „Znam tu każdy kamień. Nieznane dzieje Jasnej Góry”, która ukazała się nakładem krakowskiego Wydawnictwa M.
Czego Ojciec Jerzy nie powiedział
Dzisiaj obowiązkowo musi być w tytule słowo „tajemnica” albo „nieznane”. Ma to być wabik na czytelników, skłaniający ich do sięgnięcia po nowość wydawniczą. W przypadku Ojca Jerzego nie jest to w pełni adekwatne, bo o wielu faktach przedstawionych w książce opowiadał w licznych wywiadach radiowych, telewizyjnych, filmach albo pisał na łamach czasopism religijnych, zwłaszcza „Niedzieli”. Zresztą z naszego tygodnika pochodzi wywiad redaktor naczelnej Lidii Dudkiewicz o udziale Ojca Jerzego w Soborze Watykańskim II. Współautor książki docenił walory rozmowy, stanowiącej kwintesencję tego, co o. Tomziński przeżył jako ojciec Soboru.
Niemniej jednak faktów, o których bohater książki nigdy nie wspominał, jest sporo, np. związki Tomzińskich z rodziną słynnego boksera Jerzego Kuleja czy jazda nago kilkuletniego Jasia (bo takie jest imię chrzcielne przyszłego paulina) na koniu „na oklep”. Niezaprzeczalną wartością publikacji jest to, że obejmuje ona najwięcej faktów z życia Ojca Jerzego oraz jego osobistych wspomnień.
Czy jest to cała wiedza o Ojcu Jerzym, albo inaczej: czy są to wszystkie jego przemyślenia i wspomnienia o ukochanej Jasnej Górze, o Kościele, Polsce? Na pewno nie.
Najstarszy paulin mógłby opowiedzieć o wielu jeszcze innych faktach, np. o uwięzieniu abp. Antoniego Baraniaka czy wizycie amerykańskiego senatora Roberta Kennedyego na Jasnej Górze w 1964 r. Czytelnik zapewne chętnie dowiedziałby się także, czym się teraz Ojciec Jerzy zajmuje, bo mimo 98 lat bynajmniej nie odpoczywa w klasztorze, w cieniu Madonny Jasnogórskiej, po pracowitym życiu.
Dlaczego abp Gawlina poleciał awionetką
W swojej opowieści Ojciec Jerzy nie kryje fascynacji wielkimi postaciami Kościoła katolickiego, z którymi miał szczęście się spotkać i współpracować. Wspomina pierwsze spotkanie z młodym biskupem lubelskim Stefanem Wyszyńskim, który przyznał mu się, że na teologii to się trochę zna, ale o rządzeniu to nie ma pojęcia. Potem podpatrywał Prymasa, bo – jak wyznał: „Byłem przekonany, że tak właśnie wygląda święty, i chciałem się od niego wszystkiego uczyć, przede wszystkim świętej cierpliwości i ufności Panu Bogu”.
A tak Ojciec Jerzy wspomina pierwsze kontakty Karola Wojtyły z Jasną Górą: „Przybył tu po raz pierwszy jako student z grupą młodzieży akademickiej podczas okupacji. Przyjął ich o. Polikarp Sawicki, opiekujący się tajnymi pielgrzymkami. Potem, po wojnie, przyjeżdżał rowerem jako młody ksiądz z młodzieżą. Bo on był wielki młodzieżowiec. Mieliśmy z tym pewien problem, bo ks. Wojtyła, co zrozumiałe, przyjeżdżał na rowerze bez sutanny, a na Jasnej Górze pewne rygory obowiązują. Na przyszłość byliśmy przezorni i mieliśmy w zakrystii, tak jak przy wyborze papieża, sutanny w trzech rozmiarach: małym, średnim i dużym. Ks. Wojtyła po przybyciu do sanktuarium wybierał sobie sutannę, a ówczesny kustosz mu dogadywał: co to za ksiądz, który przyjeżdża w portkach”.
Z wielką sympatią Ojciec Jerzy opowiada także o kard. Adamie Stefanie Sapiesze czy o biskupie polowym – abp. Józefie Gawlinie, który po wyzwoleniu Bolonii przez żołnierzy gen. Andersa wsiadł natychmiast w awionetkę, aby zameldować o tym Piusowi XII, by alianci nie przypisali sobie zasług Polaków.
O. Tomziński spotkał nie tylko wielu świętych i wiele znakomitych osób ze sfery polityki, ale także zwykłych szkodników, niechlubnie zapisanych w historii Polski. Ale nawet dla tych ostatnich zachował dobre słowo. Warto zwrócić uwagę, jak wyraża się o komunistach, od których Kościół katolicki w Polsce, w tym także Jasna Góra, tyle wycierpiała, a także o niemieckich okupantach. Dlatego książka ma nie tylko walor dokumentu, ale daje także znakomity przykład postawy chrześcijańskiej w najlepszym wydaniu.
Kleryk z żydowskim dzieckiem
Nawet w opisie dramatycznych wydarzeń pojawiają się komiczne sytuacje, np. wtedy, gdy Ojciec Jerzy opisuje powrót kleryków paulińskich z Leśnej Podlaskiej do Częstochowy w przededniu wojny: „Wyobraźcie sobie, my, klerycy, jedziemy w habitach i nagle jakaś pani, Żydówka, która jechała z małym dzieckiem, mówi do jednego z kleryków: «Panie ksiądz, popilnuj mi tego dzieciaka». No to kleryk wziął i trzymał. Ona gdzieś poszła, widocznie szukała lepszego miejsca. Dzieciak się rozbeczał, ludzie się patrzą i dziwią: co to? ksiądz z dzieckiem jedzie? A tu maluch nie przestaje płakać, widocznie głodny, mleka nie ma, może trzeba go przewinąć, pieluszek nie ma. Szopa nie z tej ziemi. Po jakiejś godzinie przyszła ta matka i zabrała dzieciaka!”.
Podczas czytania gawędy Ojca Jerzego, śledzimy, jak bardzo zmieniała się Jasna Góra w ciągu kilkudziesięciu lat – od przedwojennej, zamykanej wczesnym wieczorem, do tej dzisiejszej, dostępnej przez całą dobę, z niemal codziennymi całonocnymi czuwaniami.
Rozmówca Ojca Jerzego – Grzegorz Polak, współpracownik „Niedzieli”, jest dyskretny. W tekście nie pojawiają się jego pytania, dzięki temu książka ma formę spójnej gawędy. Trzeba dodać – gawędy fascynującej, uroczej i atrakcyjnej, bo Ojciec Jerzy jest znany z tego, że sypie anegdotami i dowcipami jak z rękawa. Ciepły, bezpośredni charakter tej barwnej opowieści nadają wplatane raz po raz sformułowania w rodzaju „wyobraźcie sobie” albo wyrazy iście młodzieńczego zachwytu, kiedy z piersi Ojca Jerzego wyrywają się zwroty: „coś nieprawdopodobnego”, „niesamowite”, „ale kino”, gdy przychodzi mu wspominać sytuacje komiczne, bo takich jest też niemało w życiu zakonnym i kapłańskim.
Jasna Góra na przestrzeni 85 lat
Z książki „Znam tu każdy kamień” Czytelnik nie tylko pozna od kuchni przebieg najważniejszych uroczystości na Jasnej Górze w 1946, 1956 i 1966 r. oraz pielgrzymek papieskich, ale także dowie się, dlaczego 8 września przed wojną przychodziło na Jasną Górę najwięcej pielgrzymek, z jakiego powodu buntowali się zakonnicy, czy Hitler był w sanktuarium, kto uratował klasztor jasnogórski będący o krok od zapalenia się itp.
We wstępie bohater książki wyznaje: „Jasna Góra jest dla mnie wszystkim. Ja tutaj żyję, ja tu oddycham. Ja tu się czuję na miejscu, ja tutaj doskonale się czuję. Wszystko, co mam, zawdzięczam Jasnej Górze. Dzięki niej jestem znany.
Wstąpiłem do zakonu, mając 13 lat. Kto by pomyślał, że ten dzieciak, który się włóczył po klasztorze, zostanie tu na całe życie. Zaglądałem tutaj w każdy kąt, znam tutaj każdy kamień”.
Czytając gawędę Ojca Jerzego, zapewne nie poznamy tak jak on „każdego kamienia” na Jasnej Górze, ale na pewno wzbogacimy naszą wiedzę o tym świętym miejscu oraz o historii Polski i Kościoła. Z kart książki przemawia bowiem do nas najwspanialszy świadek, jedyny żyjący, który pamięta Jasną Górę z okresu ostatnich 85 lat.
Antoni Grześkowiak
„Znam tu każdy kamień. Nieznane dzieje Jasnej Góry”. Z o. Jerzym Tomzińskim OSPPE rozmawia Grzegorz Polak. Wydawnictwo M, Kraków 2016, ul. Kanonicza l 1, 31-002 Kraków, tel.(12)4312550; e-mail: [email protected].
Artykuł w: Tygodnik Katolicki „Niedziela”, 25 grudnia 2016 r., nr 52, s. 22-23
