Zgromadzenie Panien Ofiarowania Najświętszej Maryi Panny, Prezentki
Congregatio Virginum a Presentatione BMV Virginis
ul. Św. Jana 7
31-017 Kraków
tel. (0-12) 422-65-00
e-mail: [email protected]
strona internetowa: www.prezentki.opoka.net.pl
Zgromadzenie Panien Ofiarowania Najświętszej Maryi Panny (Congregatio Virginum a Praesentatione Beatae Mariae Virginis) powstało w XVII wieku w Krakowie. Powszechnie używana jego nazwa: "Prezentki", wywodzi się od łacińskiego słowa presentatio (ofiarowanie). Jest zgromadzeniem habitowym, na prawie papieskim. Strojem sióstr prezentek jest czarny habit oraz czarny welon z białym paskiem. Do pracy używają siostry stroju uproszczonego w białym lub niebieskim kolorze. Herbem (godłem) Zgromadzenia jest hierogram utworzony z liter tworzących imię Maria, z umieszczoną nad nim koroną.
Założycielką Zgromadzenia jest Sługa Boża Matka Zofia z Maciejowskich Czeska (1584-1650). Od swego zarania Siostry Prezentki związane są z Krakowem, gdzie powstało Zgromadzenie i gdzie prowadzi do dziś swą działalność wychowawczo-pedagogiczną. Dom macierzysty Zgromadzenia mieści się przy ul. Szpitalnej 18 w Krakowie, a dom generalny przy ulicy św. Jana 7.
Siostry Prezentki powstały jako pierwsze polskie zgromadzenie zakonne oddane pracy apostolskiej w Kościele czyli czynne, bez ścisłej klauzury papieskiej właściwej zakonom kontemplacyjnym. Wszystkie istniejące wcześniej zakony w Polsce zarówno męskie jak i żeńskie wywodziły się z klasztorów zagranicznych bądź też powstały na ziemiach polskich, ale nie były to polskie wspólnoty.
Trudno jest wskazać jednoznacznie datę roczną powstania Zgromadzenia, bowiem był to nie jednorazowy akt, lecz wieloletni proces. Za datę powstania Zgromadzenia przyjmuje się najczęściej 31 V 1627 rok, w którym został wydany przez biskupa krakowskiego Marcina Szyszkowskiego dokument erekcyjny Domu Panieńskiego Ofiarowania Najświętszej Maryi Panny i jego statutów. Dom został ufundowany i założony przez Sługę Bożą Matkę Zofię Czeską w celu kształcenia i wychowywania dziewcząt zwłaszcza sierot i ubogich. Matka Zofia gromadząc dziewczęta powołała równocześnie do życia wspólnotę osób, która miała się tymi dziewczętami zajmować i zorganizowała ją na wzór życia zakonnego.
Powstała wspólnota nie była zakonem w ścisłym znaczeniu, a jedynie zgromadzeniem religijnym, bowiem w tym czasie nie mogły istnieć wspólnoty zakonne bez ścisłej klauzury. Ścisła klauzura z kolei uniemożliwiała prowadzenie szkoły.
Utworzone przez Matkę Zofię Czeską zgromadzenie otrzymało na początku drugiej połowy XVII w. pozwolenie od Stolicy Apostolskiej na składanie przez jego członkinie ślubów publicznych i na przyjmowanie do nowicjatu. Konstytucje Zgromadzenia zostały zatwierdzone 10 lat po śmierci Założycielki, 13 I 1660 roku przez biskupa krakowskiego Andrzeja Trzebickiego.
Siedzibą Zgromadzenia przez prawie sto lat był dom macierzysty przy ulicy Szpitalnej. W roku 1726 Siostry przeprowadziły się wraz ze szkołą do nowego budynku przy ul. św. Jana. Ówczesny biskup krakowski Konstanty Felicjan Szaniawski przekazał wtedy Zgromadzeniu Kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty, a w nim łaskami słynący obraz Matki Bożej od Wykupu Niewolników, czczonej także pod wezwaniem Matki Bożej Świętojańskiej lub Matki Wolności.
Kardynał Karol Wojtyła w liście na jubileusz 350-lecia pracy wychowawczej Zgromadzenia Sióstr Prezentek w 1977 roku tak określił ich powołanie: "Pomóc każdej duszy stanąć wobec Boga Żywego, który jest Miłością i ukształtować z tej świadomości życie, jako odpowiedź na tę Miłość – to powołanie, któremu warto poświęcić siebie i wszystkie siły umysłu, woli i serca, ducha i ciała, poświęcić siebie całą. Właśnie tak widzę powołanie Sióstr Prezentek, wszystkich i każdej".
Zgromadzenie Sióstr Prezentek nieprzerwanie kontynuuje do dziś zapoczątkowaną przez Sługę Bożą działalność dydaktyczno-wychowawczą w Polsce – prowadzi licea z internatem oraz gimnazja w Krakowie i Rzeszowie, przedszkola, podejmuje wszelkiego rodzaju prace wśród dzieci i młodzieży (m. in. prowadzi Dom dzieci specjalnej troski, Dom Dziecka, podejmuje katechizację). Dom Generalny Zgromadzenia znajduje się w Krakowie przy ul. św. Jana 7, w którym mieści się także wspomniane liceum i gimnazjum. W domu Sługi Bożej przy ul. Szpitalnej 18 w Krakowie prowadzony jest internat dla dziewcząt. Domy położone są na terenie Parafii Mariackiej w Krakowie, w bardzo bliskiej odległości od Kościoła Mariackiego.
Sługa Boża Matka Zofia z Maciejowskich Czeska urodziła się w Polsce w roku 1584. Była córką Mateusza Maciejowskiego i Katarzyny z domu Lubowieckiej. Jej rodzice należeli do średnio zamożnej szlachty małopolskiej zamieszkującej ziemię krakowską i sandomierską. Mieli liczne potomstwo: pięciu synów i cztery córki. Zofia była trzecim w kolejności dzieckiem. Zgodnie z ówczesnym zwyczajem w młodym wieku, mając 16 lat, wyszła za mąż za Jana Czeskiego i przyjęła nazwisko męża. Małżeństwo to trwało zaledwie 6 lat. W 22 roku życia owdowiała.
Potomstwa nie miała. Pomimo młodego wieku, urody, zamożności i starań o jej rękę nie wyszła po raz drugi za mąż. Dalsze swe życie poświęciła pełnieniu dzieł miłosierdzia, zwłaszcza osieroconym i pochodzącym z ubogich rodzin dziewczętom. Kierując się nadprzyrodzoną intencją – miłością Boga i troską o zbawienie dusz ludzkich, z własnych funduszy zorganizowała dla nich w latach 1621-1627 w swoich domach przy ulicy Szpitalnej 18 w Krakowie instytut wychowawczy pod nazwą Dom Panieński Ofiarowania Najświętszej Maryi Panny zwany także Domem Sierocym. Była to pierwsza w Polsce formalnie zorganizowana szkoła żeńska. W tym czasie nie było szkół dla dziewcząt. Ich wychowaniem zajmowały się ich własne matki. Panny z bogatszych rodzin mogły mieć prywatnego nauczyciela lub też były oddawane na dwory albo do klasztorów. Natomiast dziewczęta pochodzące z uboższych rodzin i sieroty takich możliwości nie miały.
Czasy w jakich przyszło żyć Słudze Bożej były trudne, naznaczone wielorakim cierpieniem z powodu dużej śmiertelności ludzi, często nawiedzających kraj klęsk nieurodzaju, powodzi, głodu, chorób i wojen. Pozostawały osierocone dzieci, w wielu przypadkach bez opieki i środków do życia, zdane na łaskę krewnych, a w skrajnych przypadkach zmuszone do podjęcia żebraczego a nawet niemoralnego życia. Zofia Czeska chcąc zapobiec tym zagrożeniom, a w konsekwencji ludzkiemu cierpieniu, poświęciła resztę swego życia oraz wszystkie posiadane dobra materialne biednym i osieroconym dzieciom.
Starała się im dać od najmłodszych lat jak najlepsze wychowanie i wykształcenie oraz przygotowanie do dorosłego życia by w ten sposób zapewnić im godną i szczęśliwą przyszłość zarówno w życiu doczesnym jak i wiecznym. W swoim postępowaniu odznaczała się dobrą, macierzyńską troską o ratowanie zagrożonego dziecka. Do końca swego życia oddawała się posłudze wychowawczej i nauczycielskiej, pełniąc w założonym przez siebie Instytucie obowiązki przełożonej, wychowawczyni i nauczycielki. Z wytrwałością i męstwem zabiegała o jego prawne i materialne zabezpieczenie: 31 maja 1627 roku biskup krakowski Marcin Szyszkowski wydał dekret erekcyjny Instytutu; 24 V 1633 roku erekcję tę potwierdził w imieniu Stolicy Apostolskiej nuncjusz Honorat Visconti a 30 VI 1633 roku król polski Władysław IV Waza.
Był to Instytut religijny zorganizowany na wzór zakonny ale zakonem w dosłownym znaczeniu nie był. Jego protektorem był każdorazowy biskup krakowski, opiekę duchową sprawowali Ojcowie Jezuici z pobliskiego kościoła św. Barbary w Krakowie.
Pragnąc zapewnić trwałość swemu dziełu Sługa Boża podjęła starania o nadanie temu instytutowi charakteru formalnego zgromadzenia zakonnego, którego głównym zadaniem miało być nauczanie i wychowanie dziewcząt. W czasach w jakich żyła była to rzecz prawie nowa, gdyż zgromadzenia zakonne o charakterze czynnym tzn. o ślubach prostych i bez ścisłej klauzury papieskiej zaczęły dopiero powstawać w Kościele. Bóg odwołał do wieczności Sługę Bożą w trakcie organizacji Zgromadzenia. Zmarła w opinii świętości 1 IV 1650 roku. Została pochowana w parafialnej świątyni – w Kościele Mariackim w Krakowie.
Zgromadzenie zakonne Panien Ofiarowania Najświętszej Maryi Panny (PP. Prezentek) ostatecznie ukształtowało się po śmierci Sługi Bożej. Jego ustawy zatwierdził 13 I 1660 roku biskup krakowski Andrzej Trzebicki. Ustawy Zgromadzenia zostały opracowane na podstawie Konstytucji prowadzącego podobną działalność wychowawczą Konserwatorium św. Eufemii w Rzymie. Przedmowa Sługi Bożej Matki Zofii Czeskiej do tych ustaw jest jej duchowym testamentem, świadectwem żywej wiary i szczególnej miłości Boga.
W niej w sposób jednoznaczny określiła cel i intencję swego działania. Wyraźnie zaakcentowała poczucie otrzymanego od Boga wezwania, by podjąć dzieło wychowania dziewcząt i to jako wyraz wdzięczności wobec Boga za Jego dobroć i miłość. Wyraziła to obrazowo: Pan Bóg nic od nas nie potrzebuje, ale potrzebuje nas w tych najmniejszych z którymi się uosabia. Była przekonana, że służy dziewczętom w tym co najważniejsze, w ich drodze do zbawienia i świętości, zgodnie z Bożym zamiarem (Bp St. Smoleński).
Jej pragnieniem było, by wszystko co posiadała oddać Bogu, ale jak stwierdziła – "Bóg jako Pan wszystkich rzeczy żadnej darowizny naszej nie potrzebując, przyjaciołom to swoim, sługom i sierotom i dzieciom oddawać każe, i co się im daje, jakby się Jemu samemu dawało przyjmuje", dlatego poświęciła swoje życie najbardziej potrzebującym: "Między tymi obrałam sobie najmniejsze dzieci i sieroty, to jest ubogie i opatrzenia nie mające panienki, aby z tej najmniejszej cząstki, przy której mnie Bóg z łaski i miłosierdzia swego zostawił, miały wychowanie dobre (…)"
Swe życie duchowe Sługa Boża Matka Zofia Czeska oparła na kulcie Eucharystii oraz na nabożeństwie do Matki Bożej, której była wielką czcicielką. Maryję w tajemnicy Ofiarowania w świątyni wybrała za Patronkę swego dzieła oraz wzór całkowitego oddania siebie Bogu. Od tej tajemnicy, która w języku łacińskim wyraża słowo "praesentatio" pochodzi nazwa założonej przez Sługę Bożą wspólnoty zakonnej – Zgromadzenia Panien Ofiarowania Najświętszej Maryi Panny, czyli sióstr prezentek (liturgiczne wspomnienie 21 XI).
Tajemnica ofiarowania Maryi kryje w sobie bardzo głębokie treści, jest tajemnicą oddania się Bogu. Według tradycji Kościoła Maryja jako małe dziecko została zaprowadzona przez swoich rodziców do świątyni Jerozolimskiej i tam przedstawiona, ofiarowana Bogu. Maryja przyniosła Bogu siebie w darze. My również żyjemy po to, ażeby być dla Boga darem, bo i Bóg się nam daje. Jest to fundament, istota każdego powołania, istota życia chrześcijańskiego. To oddanie zapoczątkowuje się na chrzcie świętym, a dopełnieniem jest konsekracja zakonna.
Ażeby coraz bardziej oddawać siebie Panu Bogu musimy koniecznie wszystko to czym żyjemy, co czynimy, co myślimy, co czujemy, wszystkie nasze słabości, po prostu wszystko to kim jesteśmy wciąż Jemu przedstawiać. Jeżeli taka będzie metoda naszego życia wewnętrznego, to na tej drodze będziemy się stawać coraz bardziej darem, będziemy oddawać Panu Bogu siebie. Tego nas uczy Matka Najświętsza w tajemnicy ofiarowania, to było metodą Jej życia wewnętrznego, drogą do Boga, to jest główna, przewodnia idea życia zakonnego Zgromadzenia Sióstr Prezentek założonego przez Sługę Bożą Matkę Zofię Czeską.
Duchowość sióstr prezentek to stałe przeżywanie tajemnicy "prezentacji Maryi", która wyraża się w nieustannym odpowiadaniu miłością na odwieczną Miłość Boga. Powołaniem sióstr prezentek jest nie tylko nieustanne trwanie w Bożej obecności na modlitwie, w pracy i cierpieniu ale także pomaganie ludziom młodym w przeżywaniu swojej własnej tajemnicy "prezentacji" czyli w stawaniu wobec Boga Żywego który jest Miłością i w ukształtowaniu z tej świadomości życia jako odpowiedzi na tę Miłość.
Tak duchowość sióstr prezentek scharakteryzował Kardynał Karol Wojtyła, obecny Ojciec Święty Jan Paweł II, w latach swego pasterzowania na stolicy św. Stanisława w Krakowie w listach i homiliach kierowanych do zgromadzenia z racji patronalnego święta. Tę tajemnicę "prezentacji Maryi" wybrała Sługa Boża Matka Zofia Czeska jako wzór do naśladowania dla siebie, dla swych wychowanek i duchowych córek założonego zgromadzenia.
Sługa Boża Matka Zofia Czeska zarówno za życia jak i po śmierci cieszyła się opinią świętości. Pamięć o niej, o jej wielkiej miłości do Boga i wrażliwości na niedolę drugiego człowieka przetrwała do dziś. Dnia 1 IV 1995 roku Jego Eminencja Kardynał Franciszek Macharski Metropolita Krakowski otworzył w Krakowie kanoniczne dochodzenie w sprawie heroiczności cnót i opinii świętości Matki Zofii. 20 XI 1997 roku zostało zamknięte diecezjalne dochodzenie i akta procesowe zostały przekazane Stolicy Apostolskiej. Doczesne szczątki Sługi Bożej znajdują się aktualnie w bocznej kaplicy przy kościele św. Jana (sióstr prezentek) w Krakowie.
Zgromadzenie Panien Ofiarowania Najświętszej Maryi Panny kontynuuje do dziś zapoczątkowaną przez Sługę Bożą działalność dydaktyczno-wychowawczą w Polsce, prowadząc szkoły, internaty, przedszkola, podejmując wszelkiego rodzaju prace wśród dzieci i młodzieży. Jego Dom Generalny znajduje się w Krakowie przy ul. św. Jana 7, w którym mieści się także liceum ogólnokształcące i gimnazjum dla dziewcząt. W Domu Sługi Bożej przy ul. Szpitalnej 18 w Krakowie prowadzony jest internat dla dziewcząt. W duchu charyzmatu swej Założycielki Zgromadzenie podjęło także pracę wśród dzieci i młodzieży na Ukrainie (Rohatyn, Lipówka, Halicz, Chodorów, Nowosiółki, Bukaczowce, Bursztyn, Staszowa Wola, Podolle).
Mulierem fortem quis inveniet? Niewiastą mężną któż znajdzie? – pyta Pismo Święte. Sługa Boża Zofia Czeska była nie tylko "fortis" ale i "valde prudens" – bardzo rozumną. Postawiła sobie szczytny cel i mężnie go wykonała, łącząc z tym głęboką wiarę oraz miłość Boga i bliźniego. Modlimy się, by Bóg dał nam łaskę uznania przez Kościół święty heroiczności jej cnót i świętości życia, by mogła być wyniesiona do chwały ołtarzy jako patronka nauczycieli, wychowawców i wychowawczyń dzieci i młodzieży (Ks. Prof. Bolesław Przybyszewski).
