Z okazji 350-lecia zawarcia Pokoju Oliwskiego, w Gdańsku w Dworze Artusa otwarto wystawę: „Z Jasnej Góry do Gdańska”. Specjalnie na tę wystawę jasnogórski klasztor wypożyczył Muzeum Historycznemu Miasta Gdańska kilkadziesiąt eksponatów.Ekspozycję tworzą liczne obrazy, starodruki, faksymilia oraz militaria jak na przykład: buława Stanisława Rewery Potockiego, hetmana wielkiego koronnego z I poł. XVII wieku i kule polskie i szwedzkie z czasów potopu z poł. XVII wieku.
również: XVII-wieczna bursztynowa figurka Madonny, dar Opata Oliwskiego,
unikatowy medal wybity w 1660 roku z okazji zawarcia pokoju oliwskiego,
kopia obrazu Matki Bożej Jasnogórskiej w koronach klementyńskich,
sukienka koralowo – perłowo – biżuteryjna Matki Bożej Jasnogórskiej,
instrumenty ze zbiorów klasztoru oraz rękopisy utworów kompozytorów
jasnogórskich: o. Floriana Cyryla Gieczyńskiego, Marcina Józefa
Żebrowskiego, o. Amando Ivancica.
Uroczyste otwarcie wystawy nastąpiło we wtorek, 4 maja. Pierwszą
częścią była uroczysta Msza św. pod przewodnictwem abpa Sławoja Leszka
Głodzia, metropolity gdańskiego odprawiona w Bazylice Archikatedralnej w
Oliwie. Po Mszy św. dokonano otwarcia i poświęcenia odrestaurowanej
sali Pokoju Oliwskiego. Głównym elementem wystroju był stół, przy którym
delegacje: Polska i Szwedzka podpisały dokument pokojowy z 3 na 4 maja
1660 roku. Następnie w sali Gdańskiego Seminarium Duchownego odbyła się
sesja naukowa. O godz. 14.00 w Dworze Artusa w Gdańsku dokonano otwarcia
wystawy. W ceremonii uczestniczył o. Jan Golonka, kustosz zbiorów
sztuki wotywnej na Jasnej Górze i o. Cyryl Motyl, Jasnogórskie Studium
nad Wotami.
Inicjatorem wystawy jest Muzeum Historyczne Miasta Gdańska.
Ekspozycja czynna będzie do 4 lipca br. Patronatem honorowym
wystawę objęli: abp Sławoj Leszek Głódź, metropolita gdański; Paweł
Adamowicz, prezydent Miasta Gdańska; Bogdan Oleszek, przewodniczący Rady
Miasta Gdańska. Wystawa współfinansowana jest przez Spółdzielcze Kasy
Oszczędnościowo-Kredytowe.
o. Stanisław Tomoń
BPJG / mn, mś
Słowo na okoliczność otwarcia wystawy „Z Jasnej Góry do Gdańska”
Wojna Północna 1655-1660. Oblężenie Jasnej Góry przez wojska
szwedzkie. Pokój Oliwski 1660
Wojna północna została rozpoczęta przez Szwedów, którzy wykorzystali
zaangażowanie się Polski w wojnę z Rosją. Zasadniczą przyczyną najazdu
było dążenie Szwedów do zawładnięcia wybrzeżami Bałtyku i ich obawa
przed możliwym – wobec niepowodzeń Polaków – przejściem Inflant pod
panowanie rosyjskie.
Wojska szwedzkie wtargnęły w granice Polski od strony Pomorza i
Inflant. 25 lipca 1655 pospolite ruszenie szlachty poznańskiej i
kaliskiej dowodzone przez wojewodę poznańskiego K. Opalińskiego poddało
się armii szwedzkiej feldmarszałka A. Wittenberga pod Ujściem. Jeszcze
większy sukces odnieśli najeźdźcy na Litwie.
8 września 1655 skapitulowała Warszawa, 19 października Kraków.
Magnateria i szlachta polska niemal w całości przeszła do obozu
zwycięskiego Karola X Gustawa. Jan II Kazimierz z dworem i grupą
wiernych magnatów schronił się na Śląsku.
Zatrzymajmy się przez chwilę nad obroną Jasnej Góry, którą kierował
sam Przeor, a zarazem pierwszy Komendant Twierdzy, O. Augustyn Kordecki.
Oto kilka najważniejszych faktów:
8-9 XI 1655 – próba zdobycia twierdzy przez gen. Jana Wejharda hr.
Wrzesowicza.
18 XI 1655 – 26 XII 1655 – oblężenie regularne twierdzy przez korpus
szwedzki gen. Burharda Mullera von der Lühnen. W drugi dzień Świąt
Bożego Narodzenia wojska szwedzkie odstąpiły od murów Twierdzy, choć na
tym nie zakończyły się próby jej zdobycia.
30 I 1656 – próba opanowania twierdzy przez zgrupowanie płk. Wacława
Sadowskiego.
14 II 1656 – niespodziewany atak na twierdzę wojsk marszałka Arvida
Wittenberga.
29 II 1656 – kolejny atak na twierdzę gen. Jana W. hr. Wrzesowicza.
24 III 1656 – ostatni atak niespodziewany na twierdzę gen. Jana W.
hr Wrzesowicza.
Rosnące nastroje antyszwedzkie szlachty polskiej, obrona klasztoru
jasnogórskiego w Częstochowie (listopad-grudzień 1655) oraz pomoc
tatarska i zmiana w stanowisku Rosji odmieniły losy wojny. Partyzantka
ludowa, potem zaś ogólnonarodowa, na czele której stanął S. Czarniecki,
zachwiała panowaniem szwedzkim w Polsce.
Na Jasnej Górze rozwija się wątek działań militarno oblężniczych,
poczynań dyplomatycznych. Komendant Twierdzy, O. Augustyn Kordecki,
Przeor Klasztoru wraz z załogą nie tylko odpowiadał na ostrzały twierdzy
ostrzałami obozu szwedzkiego, ale również organizował procesje
modlitewne po wałach. Sam leżał krzyżem przed Cudownym Obrazem Matki
Bożej i szeptał: „Najświętsza Panienko. Ty na pewno okażesz się
mocniejsza od kolubryn szwedzkich”.
Wydarzenie, jakie miało miejsce 1 kwietnia 1656 r. w katedrze
lwowskiej, było faktem nie mającym precedensu w historii Europy. Tego
dnia, podczas uroczystej mszy świętej, w obecności senatorów, biskupów,
szlachty i ogromnych rzesz zwykłego ludu, król Jan Kazimierz –
dokonawszy wpierw koronacji Matki Bożej na Królową Korony Polskiej –
klęknął przed wizerunkiem Matki Bożej Łaskawej i wypowiedział królewskie
ślubowanie, które w 1657 roku ponawia na Jasnej Górze.
Opisane zdarzenie przeszło do historii Polski i jest ściśle
powiązane z okresem historycznym, nazywanym „potopem szwedzkim”, wojną,
jaką Rzeczpospolita Obojga Narodów prowadziła ze Szwecją. Był to
najbardziej chyba dramatyczny epizod w przedrozbiorowej historii Polski.
Dzisiaj oglądamy Twierdzę Jasnogórską i jej kazamaty, noszące na
sobie ślady walk ognia artyleryjskiego i powstałe od kul armatnich
wyrwy, spękania na murach.
W styczniu 1660 rozpoczęły się w Oliwie rokowania pokojowe z
udziałem przedstawicieli stron walczących (bez Danii) i pośredników
francuskich, zakończone podpisaniem 3 maja 1660 traktatu pokojowego.
Szwecja i Polska zachowały stan posiadania sprzed wojny, przy czym
Rzeczpospolita zrezygnowała z pretensji do tej części Inflant, którą
przed wojną faktycznie posiadali Szwedzi.
Dalszym etapem zagrożeń dla Twierdzy Rzeczypospolitej w Częstochowie
był czas III Wielkiej Wojny Północnej (1702 – 1709). Wojska szwedzkie
prowadzą działania bojowe na ziemiach polskich, polegające głównie na
grabieży i nakładaniu kontrybucji. W tak dramatycznej sytuacji
wewnętrznej Rzeczypospolitej w kolejnych działaniach militarnych
Wielkiej Wojny Północnej Twierdza Jasnogórska znalazła się czterokrotnie
w obszarze działań operacyjnych wojsk szwedzkich. Miało to miejsce w
1702, 1704, 1705 i 1709 roku.
Obrońcy Twierdzy Jasnogórskiej wyszli z nich obronną ręką,
konsekwentnie broniąc i ocalając, w okresie pożogi wojennej, narodowe
sanktuarium. Istotne znaczenie miał tu stan techniczny twierdzy i jej
potencjał militarny. Najważniejsza jednak była determinacja i wola
walki, nieprzejednana postawa obrońców i samych zakonników paulińskich,
stróżów cudownego obrazu Matki Bożej, wobec wrogo nastawionej do nich
armii szwedzkiej i jej dowódców. Zapewne niemały wpływ na taką postawę
obrońców miała też pamięć o bohaterskiej obronie Jasnej Góry w okresie
„potopu szwedzkiego” w 1655-12656 roku i postać Komendanta Twierdzy Ojca
Augustyna Kordeckiego.
Dobrze się stało, że Dyrektor Muzeum Historycznego Miasta Gdańska,
Pan Adam Koperkiewicz urządził wystawę w Dworze Artusa pt. „Z Jasnej
Góry do Gdańska”. Czcimy więc po 350 latach zawarcie Pokoju Oliwskiego.
Tym samym przywołujemy kontekst innych jeszcze faktów, mianowicie:
Jubileusz 350-lecia cudownej obrony Twierdzy Jasnogórskiej w
Częstochowie (2005 rok), Jubileusz 350-lecia królewskich ślubów Jana
Kazimierza (2006 rok).
Prezentowany zespół pamiątek historycznych i artystycznych
klejnotów, wypożyczonych ze Skarbca Jasnogórskiego, myślę, że dobrze się
wpisze w pokojową rolę kultury i posłuży do edukacji patriotyczno
religijnej „Młodej Polski”.
o. dr Jan Golonka OSPPE
