Zakon Braci Mniejszych Konwentualnych
Ordo Fratrum Minorum Conventualium (OFMConv)
Prowincja Gdańska
80-822 Gdańsk; ul. Św. Trójcy 4
tel. 
(0-58) 301- 85-25
fax: (0-58) 301-07-52
e-mail: [email protected]
strona internetowa: www.franciszkanie.gdansk.pl
Prowincja Krakowska
31-539 Kraków; ul. Żółkiewskiego 14
tel. (0-12) 428-62-80
fax: (0-12) 428-62-95
e-mail: [email protected]
strony internetowe:
www.zakonfranciszkanow.pl
www.franciszkanie.pl
Prowincja Warszawska
00-225 Warszawa; ul. Zakroczymska 1
tel. (0-22) 831-71-98
fax: (0-22) 635-09-15
e-mail: [email protected]
strona internetowa: www.franciszkanie-warszawa.pl
Historia
Święty Franciszek z Asyżu żył zaledwie 44 lata (od 1181 [lub 1182] do 1226). Pierwszą połowę swojego życia spędził całkowicie beztrosko. Dopiero w 19. roku życia przeszedł wewnętrzne nawrócenie i podjął decyzję o życiu według Ewangelii Jezusa Chrystusa. Zafascynowany podczas Mszy św. w dzień św. Macieja (24.02.1208) słowami Ewangelii o rozesłaniu apostołów (Mt 10, 7-14), rozpoznał swoje powołanie do życia apostolskiego i za pozwoleniem biskupa poświęcił się przepowiadaniu pokuty i pokoju. W epoce, w której roiło się od ruchów kontestacyjnych, Franciszek stworzył podwaliny pod odnowę religijną polegającą na świadectwie życia, a nie na buntowniczych odezwach. Jego sposób życia rychło zainspirował wielu młodych chrześcijan ze wszystkich warstw społecznych. Z tego tchnienia Ducha zrodził się Zakon Braci Mniejszych.
Pierwszych dwunastu braci Franciszek nazwał po prostu “pokutnikami z Asyżu”. W latach 1209-1210 była ich zaledwie garstka. W tym czasie (1210) Franciszek udał się do Rzymu, aby uzyskać aprobatę dla sposobu życia jego braterstwa i uzyskał ją w formie ustnego potwierdzenia od papieża Innocentego III. W 1221 roku obliczono, że na kapitułę przybyło już ok. 5 tysięcy braci franciszkanów z całej Europy.
W 1223 roku Franciszek ułożył ostateczną wersję Reguły dla zakonników, którą zatwierdzili bracia na kapitule generalnej, a później 29 listopada sam papież Honoriusz III bullą “Solet annuere”. Dość szybko Zakon zapuścił korzenie w różnych krajach europejskich i w Ziemi Świętej, utwierdził się, dotykając niejednokrotnie szczytów heroicznego ubóstwa.
W pierwszym okresie po śmierci Franciszka (03.10.1226) powstał głęboki podział w Zakonie między tymi, którzy byli najbliżsi Ojcu i Założycielowi, zachowując dużą dozę pierwotnego entuzjazmu i zapału, a tymi, którzy stanowili już większość Zakonu, odpowiadających na mocno odczuwane potrzeby Kościoła świętego. Tym, który uporządkował ten rozdźwięk był minister generalny św. Bonawentura z Bagnoreggio (1217 – 1274), którego nie bez racji historia określa mianem drugiego założyciela Zakonu.
Na uwagę zasługuje rozwijający się u schyłku XIII wieku w łonie Zakonu, liczącego już przeszło 30 tyś. franciszkanów, ruch tzw. spirytuałów. Wielu z nich w późniejszym czasie stworzy pierwszą linię tzw. obserwancji. Będzie ona istnieć w łonie wspólnoty konwentualnej przez stulecia, a św. Bernardyn ze Sieny, wikariusz generalny Zakonu (1438-1453), wyniesie ją na szczyt prestiżu i skuteczności działań apostolskich.
Wtedy to następuje jakby “zamach stanu”. Papież Leon X zwołuje w Rzymie na Zielone Świątki 1517 roku kapitułę wszystkich franciszkanów, zarówno tych, którzy stanowią wspólnotę zakonu (konwentualnych), dzierżących przywództwo nad obserwantami, jak i tych ostatnich. Przy zaskoczeniu wszystkich obserwanci otrzymują tytuł Braci Mniejszych Regularnej Obserwy i odbierają pieczęć Zakonu. W ten sposób decyzja papieża Leona X rozbija Zakon na dwa autonomiczne ugrupowania: konwentualnych i obserwantów, bowiem do 1517 roku ruch franciszkański miał jednego generała, zawsze wybieranego spośród konwentualnych, a od tego momentu mamy dwóch generałów dla braci konwentualnych i obserwantów.
Niespokojni obserwanci nadal się rozczepiają, tworząc nowe odłamy. Roi się więc w rodzinie franciszkańskiej od reformatów, alkantarystów, rekolektów i braci tzw. “małej reformy”. Ten stan trwał aż do rzeczywistej fuzji i strukturalnej redukcji, którą przeprowadził papież Pius XII w latach 1940-1949.
Wśród tych reform odnajdziemy również odłam Mateusza z Bascio, który zapoczątkował tzw. kapucynów. Zanim otrzymają w 1528 roku od papieża Klemensa VII formalne zezwolenie na ukonstytuowanie się w autonomiczną rodzinę franciszkańską, chronią się oni pod skrzydła franciszkanów konwentualnych, co zapewne jest znakiem, że św. Franciszek zawsze stara się łączyć wszystkich swoich duchowych synów.
Podział na powyższe trzy rodziny pozostał po dzień dzisiejszy i odnajdujemy go w Zakonie Braci Mniejszych, Zakonie Braci Mniejszych Konwentualnych oraz w Zakonie Braci Mniejszych Kapucynów, których historię należy rozpatrywać już oddzielnie.
Założyciel
Święty Franciszek z Asyżu (Jan Bernardone) urodził się w 1181 lub w 1182 roku w rodzinie Piotra i Joanny (zwanej także Piką) Bernardone, w jednym z mniejszych miast włoskich – Asyżu (leży w pobliżu Perugii, w prowincji Umbria).
W latach swojej młodości Franciszek doświadczył tego, co znaczy życie wygodne, przepych i jaka jest moc pieniądza zyskującego mu powszechne uznanie o czym zaświadcza pierwszy biograf św. Franciszka Tomasz z Celano, pisząc: “aż prawie do 25 roku życia wraz z rówieśnikami brnął w próżności, a w pogoni za próżną chwałą, nie dał się nikomu prześcignąć, w żartach, w krotochwilach, w piosenkach, w pięknych strojach”.
Kiedy między Perugią a Asyżem wybuchła wojna, młody Franciszek walczył o obronę interesów swego miasta, lecz podczas bitwy przy moście św. Jana został wzięty do niewoli przez Perugian (1202 r.). Po rocznym pobycie w więzieniu powrócił do Asyżu bardzo chory. Podczas tej choroby pojawiły się u niego pierwsze oznaki poważnego i długiego kryzysu duchowego. W 1205 roku wyrusza jednak do Apulli z nadzieją zdobycia sławy rycerskiej.
Podczas drogi przeżył wewnętrzne nawiedzenie Boga, słysząc skierowane do siebie słowa: “Franciszku, kto może obdarzyć cię większym dobrem, Pan czy sługa, bogaty czy ubogi?” Jak podają hagiografowie miał wówczas odpowiedzieć: “Panie, co chcesz abym uczynił?” To ważny moment w historii życia św. Franciszka ponieważ wprowadza go w nową jakość relacji z Bogiem. Franciszek rezygnuje z poszukiwania sławy rycerskiej i rozpoczyna drogę duchową.
Znamiennym wydarzeniem była modlitwa w ruinach kościółka pod wezwaniem św. Damiana. Tam właśnie, rok po pierwszym nawiedzeniu Boga usłyszał kolejne Jego słowa: “Franciszku, idź i napraw mój Dom, który, jak widzisz, cały ulega zniszczeniu”. Od tego momentu Święty własnymi rękoma z wyżebranych materiałów remontuje pięć małych kościółków, a praca fizyczna staje się dla niego forma miłości Boga.
24 lutego 1208 roku, uczestnicząc we Mszy świętej, pod wpływem słów Ewangelii postanowił pracować na niwie apostolskiej, nawołując mieszkańców Asyżu do pokuty i nawrócenia. Ta działalność spowodowała, że do Franciszka zaczęli dołączać inni młodzi mężczyźni, tworząc pierwszą wspólnotę Pokutników z Asyżu. Byli to bracia: Bernard Quintavalle, Piotr z Katanii, Idzi z Asyżu i kapłan Sylwester.
W 1209 lub 1210 roku papież Innocenty III ustnie zatwierdza w Rzymie sposób życia asyskich pokutników co sprawia, że św. Franciszek może w autorytecie Kościoła Rzymsko-Katolickiego świadczyć wobec świata o miłości Boga do każdego człowieka. Po tym zatwierdzeniu pierwsi franciszkanie zamieszkują najpierw w starej szopie w Rivo Torto, a później w szałasach pod Asyżem wokół malutkiego kościoła pod wezwaniem Matki Bożej Anielskiej (Porcjunkula) otrzymanego od Benedyktynów.
Pod wpływem świadectwa życia św. Franciszka i jego braci w 1211 roku przeżywa swoje nawrócenie Klara di Favarone d’Offreduccio (św. Klara z Asyżu) ucieka z domu i w Porcjunkuli z rąk Franciszka przyjmuje habit franciszkański, dając w ten sposób początek zakonowi klarysek. W 1217 roku św. Franciszek jako minister generalny nowo powstałego Zakonu Braci Mniejszych zwołuje do Porcjunkuli pierwszą kapitułę braci (zjazd zakonników służący wzajemnej integracji i wyznaczeniu kierunków działania), który gromadzi ok. 5 tysięcy zakonników.
W 1219 roku św. Franciszek udaje się do Egiptu, by głosić ewangeliczne orędzie pokoju i miłości. Tam też składa wizytę sułtanowi Melek-el-Kamelowi, a następnie udaje się do Syrii i pielgrzymuje do miejsc świętych w Ziemi Świętej.
Po powrocie do Włoch Biedaczyna z Asyżu w 1220 roku zrzeka się urzędu ministra generalnego Zakonu i stopniowo wycofuje się z działalności apostolskiej, aby oddać się intensywniej życiu pokuty i kontemplacji oraz podejmuje prace nad regułą dla zakonników, którą w efekcie końcowym 29 listopada 1223 roku zatwierdza papież Honoriusz III. W wigilię tego samego roku Franciszek udaje się do Greccio, gdzie w raz z mieszkańcami tej miejscowości przeżywa tajemnicę Bożego Narodzenia w przygotowanej przez nich, a dzisiaj powszechnie nazywanej “żywej szopce”.
Na dwa lata przed śmiercią w 1224 roku św. Franciszek przebywa na szczycie góry La Verna (Alwernia), gdzie otrzymuje na swoim ciele święte znaki męki Jezusa Chrystusa tzw. stygmaty (pięć ran Chrystusa Ukrzyżowanego). Od tej pory wchodzi w nową fazę doświadczeń duchowych.
W 1225 roku schorowany już św. Franciszek spędza najprawdopodobniej dwa miesiące w ogrodzie klasztoru sióstr klarysek przy kościele pod wezwaniem Św. Damiana, gdzie układa najsłynniejszą średniowieczną pieśń (tzw. pieśń słoneczna albo pochwała stworzeń). Następnie bracia przewożą poważnie chorego Franciszka do Sieny, by leczyć go z postępującej ślepoty. Niestety lekarze są bezradni i Biedaczyna wraca do Asyżu. W pałacu biskupim godzi jeszcze skłóconych ze sobą burmistrza miasta i biskupa.
3 października 1226 roku Franciszek umiera w otoczeniu swych braci, leżąc – z wyboru – nagi na ziemi przy kościele pod wezwaniem Matki Bożej Anielskiej. Przed samą śmiercią prosił jeszcze braci, by mu odśpiewali pieśń słoneczną, potem wysłuchał fragmentu Ewangelii według św. Jana i pobłogosławił swoich duchowych synów. Po śmierci ciało Świętego przeniesiono do kościoła św. Jerzego, a po wybudowaniu bazyliki ku jego czci do jej wnętrza (25 maja 1230 r.), gdzie przebywa po dzień dzisiejszy. 16 lipca 1228 roku papież Grzegorz IX ogłosił Franciszka świętym Kościoła rzymskokatolickiego.
