ISKK opublikował książkę ukazującą przemiany religijności Polaków w ciągu ostatnich 20 lat (1991-2012). Stanowi ona istotne źródło, opartej na empirycznych danych, wiedzy o transformacji religijności w naszym kraju, w okresie przemian ustrojowych.
Oddajemy do rąk Czytelnika kolejną publikację poświęconą wynikom badań nad religijnością w Polsce. Pierwsze z tych badań przeprowadzone w 1991 r., było wspólnym przedsięwzięciem Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego SAC i Zespołu Wyznań Religijnych GUS.
Od pierwszego badania w 1991 r. upłynęło już ponad 20 lat. Zespół autorski, który prowadził tamte badania, obecnie w nieco zmienionym składzie, podjął pod koniec 2010 roku zamiar przeprowadzenia kolejnych badań socjologicznych na próbie ogólnopolskiej, nawiązujących zakresem problematyki i procedurą badawczą do badań zrealizowanych w roku 1991. W ramach konkursu otwartego uzyskaliśmy grant z Narodowego Centrum Nauki na zrealizowanie projektu badawczego pt. Postawy społeczno-religijne Polaków 1991-2012 (Projekt nr 152720). Badania empiryczne zrealizowano wiosną 2012. Omówienie głównych wyników tych badań, wraz z wybranymi fragmentami analizy porównawczej danych z poprzednich trzech ogólnopolskich badań, zawiera niniejsza publikacja obejmująca siedem autorskich opracowań.
Dr Lucjan Adamczuk (GUS, ISKK) : Metodologia badania, przedstawia założenia teoretyczne, zakres przedmiotowy i cele poznawcze ukierunkowujące empiryczne badania religijności Polaków w roku 1991,1998,2002 i 2012. Szczegółowo omawia schemat doboru próby badawczej i statystyczny rozkład podstawowych cech w populacji, i próbie badawczej, a także charakteryzuje metodę zbierania danych i zastosowane w niej narzędzie badawcze.
Ks. prof. Edward Jarmoch (P-H w Siedlcach) : Wiara i religijność, omawia wyniki dotyczące ogólnej autodeklaracji wiary, samooceny zmian w postawach religijnych Polaków, porównania religijności respondenta z religijnością jego rodziców, podstawowych przekonań religijnych i doświadczenia religijnego. Analizy porównawcze wyników czterech badań w interwale 20. lat Autor konkluduje stwierdzeniem o niewielkim obniżeniu w społeczeństwie polskim globalnej autodeklaracji wiary przy równoczesnym znaczącym wzroście odsetka osób deklarujących się jako głęboko wierzące.
Ks.prof. Janusz Mariański (KUL) : Praktyki religijne w Polsce w procesie przemian, charakteryzuje stan religijności polskiego społeczeństwa analizując autodeklaracje praktyk religijnych, uczestnictwo w niedzielnej mszy św., przystępowanie do spowiedzi i przyjmowanie komunii św., częstotliwość modlitwy indywidualnej i zamawianie intencji mszalnych. Ilościową analizę praktyk religijnych Autor opatruje rozbudowana interpretacją i licznymi porównaniami do wyników badań nad religijnością Polaków innych ośrodków (np. CBOS), projektów badawczy krajowych (Diagnoza Społeczna) i międzynarodowych (EVS). Na bazie analizowanych wyników formułuje wiele interesujących konkluzji o religijności polskiego społeczeństwa, a także hipotez o kierunku potencjalnych zmian.
Ks. prof. Witold Zdaniewicz (ISKK SAC) : Model katolickiej religijności, analizuje wyniki badań z perspektywy modelowych właściwości religijności katolickiej. Do cech tego modelu zalicza: wiarę w Boga, wiarę w Jezusa Chrystusa, znajomość sakramentów św., realizację przykazania miłości bliźniego, wiarę w wieczną nagrodę lub karę, wiarę w istnienie piekła, przestrzeganie katolickich norm moralnych dotyczących seksualności, relacji małżeńskiej, ludzkiego życia od poczęcia do naturalnej śmierci. Zestawienie tych modelowych cech katolickiej religijności z wynikami ogólnopolskich badań z czterech okresów (1991,1998,2002, 2012) pokazuje jak w ciągu 20.lat transformacji ustrojowej w Polsce zmieniły się postawy polskiego społeczeństwa wobec poszczególnych cech konstytuujących model katolickiej religijności.
Prof. Elżbieta Firlit (SGH) : Wspólnotowy wymiar religijności, przedstawia zmiany jakie zaszły w polskim społeczeństwie w postrzeganiu Kościoła katolickiego i postawach wobec jego elementarnej struktury – parafii. Analizowane wyniki z badań w czterech okresach minionego dwudziestolecia są podstawą konkluzji o przemianach zarówno subiektywnego, jak i obiektywnego wymiaru więzi z parafią. Przemiany te nie są ani jednorodne, ani jednokierunkowe ale wyraźnie zauważalny jest we wszystkich środowiskach społecznych proces erozji więzi z parafią, przy czym jego największa intensywność jest w dużych miastach.
Dr Rafał Lange (UKSW) i ks. dr Wojciech Sadłoń (ISKK SAC) : Religia a sfera publiczna w opinii Polakówomawiają wyniki badania dotyczące opinii polskiego społeczeństwa na temat trzech kwestii: wypowiadania się publicznie przedstawicieli Kościoła (księży, biskupów) w sprawach politycznych, społecznych i moralnych; zasadności głosowania katolików na niewierzących kandydatów w wyborach parlamentarnych, prezydenckich, samorządowych; uczestniczenia w wyborach do władz centralnych (parlamentarnych i prezydenckich) oraz samorządowych. Przeprowadzone analizy Autorzy podsumowują stwierdzeniem, że zarówno głęboka wiara, jak i systematyczne praktyki religijne sprzyjają postawom obywatelskim, a także poszanowaniu wartości religijnych i moralnych w przestrzeni publicznej.
Prof. Wojciech Świątkiewicz (UŚ) : Między rodziną a życiem publicznym. Ciągłość i zmiana orientacji na wartości w polskim społeczeństwie, koncentruje się na zagadnieniu przemian aksjologicznych jakie dają się zaobserwować na bazie wyników z badań w latach 1991,1998 i 2012. Uwzględnione w badaniach 10. wartości Autor pogrupował w cztery kategorie: wartości powszechne i trwałe, do których należą rodzina, dzieci, przyjaciele; wartości dominujące -czas wolny, wiara religijna, praca zawodowa, osobiste zainteresowania (hobby); wartości specyficzne – majątek (dostatnie życie),udział we wspólnocie religijnej; wartości zmarginalizowane – polityka, życie publiczne. Porównanie wyników z poszczególnych badań pokazuje wzrost znaczenia wszystkich wartości w ciągu minionego dwudziestolecia przy czym najsilniej zaznaczył się on w odniesieniu do przyjaciół i osobistych zainteresowań, zaś najsłabiej w stosunku do dzieci i rodziny. W konkluzji interesującego opracowania czytamy , że „(…) świat deklarowanych wartości tworzy swoistą mozaikę tożsamości kulturowej, na której pojawiają się widoczne pęknięcia. Ozdabia ją wciąż przywoływana i deklarowana tradycja, spoza której coraz natarczywiej wyłaniają się międzypokoleniowe różnice jej odczytywania i aksjonormatywnej interpretacji podważające ciągłość międzypokoleniowego przekazu kultury, a tym samym ukazujące pęknięcia na portrecie polskiej tożsamości. Najwyraźniej uwidaczniają się one w aksjologicznych postawach wobec dziecka jako wartości, oraz wobec wiary religijnej.”
W końcowej części publikacji zamieściliśmy aneksy zawierające „tablice zmian” postaw Polaków wobec kluczowych wartości w latach 1991-2012, kwestionariusz wywiadu zastosowany w badaniach z 2012 roku oraz – dla porównania – również kwestionariusz wywiadu z badań w roku 1991, a także tabelaryczne zestawienia częstotliwości brzegowych („marginesów”) z badania w 2012r.
(z Przedmowy)
Spis treści w języku angielskim.
Za: www.iskk.pl
