Dwie pozycje o historii Dominikanów na ziemiach Rzeczypospolitej w okresie nowożytnym ukazały się właśnie z inicjatywy Dominikańskiego Instytutu Historycznego w Krakowie.Pierwszy zbiór studiów, „Dominikanie na ziemiach polskich w epoce nowożytnej”, poświęcony jest obecności Zakonu Kaznodziejskiego na ziemiach Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
szeroki zakres zagadnień związanych z nowożytną historią zakonu,
koncentruje się wokół kultury, sztuki, kwestii ekonomicznych oraz
relacji klasztorów dominikańskich ze staropolskim społeczeństwem. Część
zamieszczonych w tomie prac poświęcona jest fundacjom klasztorów
dominikańskich oraz kwestii patronatu magnatów i szlachty nad zakonem
św. Dominika; kolejne ważne zagadnienie dotyczące nowożytnych dziejów
zakonu to barokowe kaznodziejstwo.
Zamieszczone w poniższym
tomie artykuły pozwolą w dużym stopniu na wzbogacenie wiadomości
odnoszących się do nowożytnych dziejów konwentów dominikańskich w wielu
miejscowościach; zarówno wielkich centrach miejskich jak Lwów, Kraków,
Toruń, jak i tych mniejszych, już dzisiaj zapomnianych ośrodkach, w
których znajdowały się konwenty zakonu – warto tu wymienić choćby
Lachowce, Brody, Smotrycz, Szarawkę czy Koniuchy.
Na terenach
należących do Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego dominikanie
posiadali trzy zakonne prowincje – polską, ruską i litewską oraz
kongregację św. Ludwika Bertranda skupiającą klasztory ściślejszej
obserwancji. Cały XVII wiek przyniósł wiele nowych fundacji i ogromny
wzrost liczby klasztorów, szczególnie na ziemiach litewskich i ruskich
Rzeczypospolitej gdzie większość klasztornych fundacji była dziełem
kresowych magnatów i szlachty.
Do części publikowanych studiów
dołączono również, tak ważne w kontekście podejmowanych obecnie badań,
edycje tekstów źródłowych.
Kolejny zbiór materiałów, „Atria caeli. Epitafia i nagrobki w dominikańskim kościele św. Jacka w Warszawie”,
zawiera studia poświęcone siedemnastowiecznym epitafiom i nagrobkom z
kościoła Dominikanów pw. św. Jacka na Nowym Mieście w Warszawie.
Kościół
św. Jacka i konwent Zakonu Kaznodziejskiego powstał na początku XVII
wieku z inicjatywy prowincjała polskiego, Wojciecha Sękowskiego; jego
organizatorem oraz pierwszym przeorem był znany kaznodzieja, pisarz i
historyk, Abraham Bzowski. Prezentowane w tomie studia podejmują
zagadnienia związane z historią kościoła w XVII stuleciu, jego
relacjami ze staropolskim społeczeństwem oraz kwestie dotyczące
benefaktorów konwentu.
Autorzy artykułów interesująco
przedstawili najstarsze, XVII-wieczne inskrypcje nagrobne kościoła;
zarówno te ocalałe do dnia dzisiejszego, jak i zaginione. Szczegółowej
analizie stylistycznej poddano ocalały nagrobek Katarzyny z Kosińskich
Ossolińskiej oraz zajęto się kwestią autorstwa nagrobka Stanisława Jana
Skorobohatego.
W prezentowanym tomie znalazło się również
studium poświęcone osobie i działalności kaznodziejskiej dominikanina
Michała Woyniłowicza; szczególnie zaś kazaniu, które wygłosił on na
uroczystości pogrzebowej w kościele św. Jacka; zaprezentowano również
rekonstrukcję barwnego życia mieszczki krakowskiej i warszawskiej, żony
kupca rybnego, Reginy Sroczyńskiej, której epitafium znajduje się w
murach tej świątyni.
Ostatni, bogato ilustrowany tekst pozwala
poznać przebieg poszczególnych etapów prac konserwatorskich
przeprowadzonych w warszawskim kościele dominikanów oraz wyniki
dokonywanych badań i analiz.
Dominikański Instytut
Historyczny w Krakowie (DIH), to utworzona w 2006 r. jednostka naukowa,
prowadząca interdyscyplinarne badania nad szeroko rozumianą historią
Zakonu Kaznodziejskiego. Celem działalności badawczej Instytutu jest z
jednej strony opracowanie szeregu zagadnień związanych z najstarszymi i
najnowszymi dziejami Zakonu, a z drugiej strony upowszechnienie wiedzy
o prawie 800-letniej historii dominikanów w Europie
Środkowo-Wschodniej. Wyniki prac członków i współpracowników
Dominikańskiego Instytutu Historycznego publikowane są w serii naukowej
„Studia i źródła Dominikańskiego Instytutu Historycznego w Krakowie”.
„Dominikanie na ziemiach polskich w epoce nowożytnej”, red. Anna Markiewicz, Marek Milawicki OP, t. 5, Kraków 2009, ss. 608.
„Atria
caeli. Epitafia i nagrobki w dominikańskim kościele św. Jacka w
Warszawie”, red. Anna Markiewicz, t. 6, Kraków 2009, ss. 228.
