„Natura 2000 – Europejska Sieć Ekologiczna – nowa forma ochrony przyrody” to tytuł warsztatów jakie w wyższym seminarium duchownym franciszkanów w Krakowie przeprowadziła Magdalena Szymańska. Warsztatom towarzyszyła prezentacja pakietu edukacyjnego przygotowanego przez Fundację Wspierania Inicjatyw Ekologicznych.
Zajęcia odbyły się 20.11.2012 r. w ramach wykładów z ekologii prowadzonych przez o. dr Stanisława Jaromi.
Oto relacja jednego z uczestników zajęć – br. Marcina.
Na początku mowa była o historii powstania projektu Natura 2000. Dyrektywy Unii Europejskiej (UE) mające na celu ochronę przyrody Starego Świata nakazywały krajom członkowskim zbadanie wpływu człowieka ekosystemy oraz wyznaczenie obszarów wymagających ochrony. Wśród tych wpływów wymienia się: wzrost liczby ludności, przyrost ilości miejsc, w których ludzie dokonują zmiany środowiska (np. zabudowania, drogi, kopalnie odkrywkowe), oraz wprowadzanie obcych gatunków roślin i zwierząt, nie mających naturalnych wrogów w tym nowym dla nich środowisku (np. populacja zajęcy w Australii). Proces wyznaczania tych terenów miał się zakończyć do roku 2000, lecz trwa nadal i obowiązuje także nowe kraje członkowskie UE, które przystąpiły do koalicji już po roku 2000, w tym Polska.
Projekt Natura 2000 zawiera wspólną dla całej UE listę gatunków i siedlisk chronionych, wśród nich są gatunki tak rzadko występujące jak suseł perełkowy, jak i pospolite, np. bocian biały. Ciekawą informacją była tak, że ptaki są szczególnie traktowane w dyrektywach ptasich i siedliskowych – chronionych jest aż 181 taksonów ptaków. Ma to swoje odzwierciedlenie w logo całego projektu: lecące ponad górami i morzem gęsi.
Cała Europa podzielona jest na regiony. Chronionych jest ponad 200 typów siedlisk oraz ponad 1000 gatunków roślin i zwierząt. W Polsce programem Natura 2000 objętych jest ok. 20% powierzchni kraju w liczbie 970 obszarów. Biorąc pod uwagę inne typy ochrony przyrody jest to bardzo duża część. Jest 10 form ochrony przyrody, w tym oprócz Natury 2000, Parki Narodowe (1% powierzchni kraju) i Parki Krajobrazowe (8%).
Dla braci franciszkanów, mieszkających obecnie w Krakowie, interesujące były informacje dotyczące samego Krakowa i województwa małopolskiego. Na terenie województwa jest 100 obszarów chronionych, czyli 16% małopolski, a w samym Krakowie i najbliższej okolicy są 3 takie obszary, w tym łąki nowohuckie, gdzie chroniony jest motyl modraszek.
Cenną informacją dla przyszłych kapłanów i opiekunów świątyń było zwrócenie uwagi na to, że kościół, jako budynek, może także być siedliskiem objętym programem Natura 2000. Jako przykład posłużył nietoperz podkowiec mały. Bytuje on w kościołach w czasie wiosny i lata. Studenci dowiedzieli się na czym polega ochrona tego nietoperza w tym specyficznym miejscu, jakie ograniczenia ona wprowadza oraz jakie są rozwiązania dobrego współistnienia życia parafialnego z tym gatunkiem latających ssaków. Zalecenia te nie są bardzo wymagające: mniejsza iluminacja zewnętrzna kościoła, pozostawione otwory w okiennicach strychu, oraz przeprowadzanie remontów poza okresem rozrodczym na wiosnę i w lecie.
Podczas zajęć klerycy mogli zadawać pytania, stawiać problemy, rozwiązywać wątpliwości dotyczące prawidłowego rozumienia ochrony przyrody. Otrzymali również zestawy edukacyjne, zawierające gry i informacje o przyrodzie Polski. Są to dobre materiały do pracy z dziećmi, pomocne w tłumaczeniu im odpowiedzialności za przyrodę i zachęcaniu do jej zachowania w jak najbardziej naturalnym stanie.
Podsumowując zadania programu Natura 2000, można powiedzieć, że nie zawiera on zakazów, a naczelną zasadą jest „nie szkodzić”.
